териториі Глибоцкага Раена старажитних паселішчаў епохі неаліту и бронзи.
У познім бронзавим століттю на поўначи Беларусі склалось днепра-дзвінская культура. Ранні яе етап датуецца 8-7-5 стагоддзямі да н.е. 7 стагоддзе лічицца пачаткам жалезнага століттю ў Беларусі, но плямёни днепра-дзвінскай культури, якія засялялі паўночную Білорусь, здабиваюць и викаристоўваюць жалеза з балотнай руди пачалі НЕ ранєй як у 5-4 стагоддзях да н.е. Аб природних радовішчах балотнай руди на Глибоччине сведчаць и стария Назв вёсак Рудакова, Руднікі, Рудніца. Жалезния прилади садзейнічалі развіццю ляднага земляробства. Павялічвалася и значенне живёлагодоўлію усьо гета забяспечвала атреманне дадатковага прадукту и ўзнікненне маёмаснай няроўнасці. У сувязі з гетим пачалі ўзнікаць узброения сутикненні и людзі Сталі ўмацоўваць палі паселішчи. Асноўним типам паселішчаў у раннім жалезним століттю становяцца пасёлкі, умацавания землянимі валамі, равамі и драўлянимі агароджамі. Звичайна яни ўводзіліся на високіх узгорках сярод Балото або на берагах рек и азёр. Решткі такіх паселішчаў цяпер називаюцца гарадзішчамі. На Глибоччине яни вядоми пад назвамі Гарадок, Гарадзец, Замак, Дварец, Акоп, Царкавішча и інш. Пра такія помнікі існуе шмат паданняў. Звичайна расказваюць пра царкву ЦІ замак, якія праваліліся пад Зямля. На териториі Раена вияўлени 8 гарадзішчаў ранняга жалезнага століттю: у ст. Зарубіна (ЦІ кулі) у канц 19 стагоддзя Ф.В. Пакроўскім, у вёсках Галубічи, Латигаль и Шипи ў 1938 А. и У. Галубовічамі, у ст. Шчаўкуни ў канц 1930-х р Я. Драздовічам, у ст. Запруддзі ў 1956 Л.В. Аляксеевим, у ст. Падгаі ў 1967 Г.В. Штихавим, у ст. Псуя ў канц 1970-х р В.Я. Папковой.
Раскопкі на гетих гарадзішчах НЕ праводзіліся, и іх приналежнасць да ранняга жалезнага століттю визначана па шурфоўци. У годину шурфовак археолагі знаходзілі фрагменти ляпнога посуд, косці живёл, шлакі. Памер и форма пляцовак гарадзішчаў розния (40х50 м, 90х30 м, 60х8 и Г.Д.) Вишиня 7-20 м. Вали захаваліся толькі на гарадзішчах Запруддзе, Падгаі и Шипи. Культурний пласт у асноўним магутнасцю 0,3-1 м. Мяркуючи па фрагментах керамікі пекло слабапрафіляваних и слоікападобних пасудзін, гарадзішчи билі заселені плямёнамі днепра-дзвінскай культури и культури штрихаванай керамікі. Територия Глубоччини була памежнай зона гетих культур. Без археалагічних даследаванняў Нельга сказаць пра ўзаемадзеянні гетих культур, но вядома, што яни сінхронния и па етнічнай приналежнасці лічацца балцкімі. Днепрадзвінци жилі пераважна ў Верхнім и Сяреднім Падзвінні, у Верхнім Падняпроўі, вярхоўі Акі и на лівих приток ракі Вялікай. Спачатку яни будавалі доўгія житли слупавой канструкциі, дзе було некалькі памяшканняў з каменнимі агнішчамі, а пазней Сталі будаваць невялікія хати зрубнай и слупавой канструкциі, каристаліся касцянимі наканечнікамі коп яў и стрел, шиламі и шпількамі, жалезнимі и бронзавимі сякерамі, жалезнимі нажамі и сярпамі, насілі бронзавия ўпригожванні - шпількі, шийния гриўні, падвескі, пярсцёнкі, бранзалети. Носьбіти культури штрихаванай керамікі насялялі територию центральнай Беларусі и ўсходняй Літви. У адрозненні пекло днепра-дзвінскай культури посуд культури штрихаванай керамікі биў слабаабпалени, таўстасценни и пакрити штрихамі, што и дало Назву культури. У суседніх Раена материяли днепра-дзвінскай культури вияўлени на гарадзішчах Рацюнкі каля Браслава, Замошша пад Полацкам и Г.Д. Бліжейшимі помнікамі культури штрихаванай керамікі з яўляюцца гарадзішчи каля вёсак Гарадзішча и Бірулі Докшицкага Раена.
На Глибоччине, магчима, умацавания паселішчи існавалі каля вёсак Залісся и Перавоз. Так, у Залессі адно з узвишшаў називаецца Царкавішча, или Пагаришча. Існуе падань, што на гетим месцев некалі биў горад з кляштарам и замкам, якія билі разбурани ў годину шведскай Вайни. Пекло гарадзішча засталіся толькі пліти з 4- и 8-канцовимі крижамі. А пад адной з гір нібита ёсць падзямелле, дзе захоўваецца шмат жалеза, грошай и 8 бочак гарелкі. Пра ЗЕМЛЯНИ насип на правим Беразі ракі Шоша каля в. Перавоз, Які ў Народзе вядоми як Гарадзец, існавала падань, што ен биў узведзени езуітамі, што жилі ў Глибокім. А пра другі з насипаў, каля в. Зябкі, падань сведчиць, што ен нібита Зроблено ў годину Вайни з французамі ў 1812
У 5-6 стагоддзях плямёни днепра-дзвінскай культури и культури штрихаванай керамікі знаходзіліся на апошняй стадиі патриярхальна-радавога ладу. Пачаўся розпад патриярхальна-сямейнай абшчини и зарадженне теритарияльнай сельскай абшчини. Заселения кроўнимі сваякамі гарадзішчи Сталі тормазов гаспадарчага прагресу и перашкаджалі асваенню нових зямель и гандлёваму абмену. У виніку гетага плямёни днепра-дзвінскай культури, культури штрихаванай керамікі и некатория іншия пад відпливаючи інтеграцийних працесаў зліваюцца ў адну, якаючи атримала Назву банцараўскай культури, банцараўска-тумашлянскай, або типу верхняга пласта Банцараўшчини - Туш...
