Білорусь у перияд глабальних сусветних пераСћтваренняСћ
1. Білорусь у гади Першай сусветнай Вайни
У пачатку XX стагоддзя Сћ ЕСћропе склалось два ваенна-палітичних САЮЗ - Антанта (Англія, Франция, Расія) i Траісти САЮЗ (Германія, АСћстра-Венгрия, Італія). Краіни Траістага САЮЗ, асабіста Германія, лічилі, што яни несправядліва абдзелени калоніямі и ринкамі збут. Краіни Сћпарта рихтаваліся да Вайни. Зачепкай для яе з'явілася забойства тераристамі наследнага принца АСћстра-Венгриі, ерцгерцага Фердинанда. 1 жніСћня 1914 пачаліся ваенния дзеянні, у якія Хутка Сћцягнулася 33 краіни з насельніцтвам 1,5 млрд. Чалавек. З 5 жніСћня 1914 Сћ білоруських губерній увялі ваеннае становішча. У Баранавічах размясцілі СтаСћку вярхоСћнага галоСћнакамандуючага. Большасць палітичних СІЛ падтрималі Вайн и шавіністични настрій, Які вітаСћ у паветри. Партия есераСћ стварила Сћ заходніх Губернії Ваенна-ревалюцийни САЮЗ, Які дзейнічаСћ у арганізациях, што абслугоСћвалі фронт. В«САЮЗ ...В» заклікаСћ устримацца пекло распаСћсюджвання ревалюцийних пракламаций. Толькі В«Наша ніваВ» (значиць БСГ) i бальшавікі асудзілі ваенния дзеянні, аднако па різни причинах. Праз рік вайну прийшла на Білорусь. У жніСћні 1915 німці захапілі Гродна и Вільна. СтаСћка була перанесена Сћ МагілеСћ. 9 верасня 1915 нямецкія войскі прарвалі фронт каля Свянцян, у виніку да кастричніка яни захапілі територию вакол Возера Нарач, амаль усю територию Віленскай и Гродзенскай губерняСћ. p> Ліквідаваць наступстви Свянцянскага прарива нямецкай арміі павінна був наступ рускай арміі літах 1916 року. Аднако яно було дренна падрихтавана, пача ранєй призначанага терміну па прохання саюзнікаСћ, якія цярпелі параженне пад Верденом. З гетих причин Нарачанская наступальная аперация рускай арміі була амаль безвиніковай. Страти арміі склалі каля 90 тис. Чалавек. p> Безвинікова Сконч и Баранавіцкая наступальная аперация Сћ червені-ліпені 1916 року. Пасли гетага лінія фронту стабілізавалася да канца 1917 року. Пад акупацияй аказалася чацьвертая Частка Беларусі, якая була Сћключана Сћ склад В«зямлі Обер-Ост В». Акупацийни режим характаразаваСћся Сћзмоцненай еканамічнай експлуатацияй регіена з наступнай яго каланізацияй.
Ва Сћмовах Вайни на Беларусі еканамічная сітуация крейди палі адметнасці. Територия Беларусі була падзелена на дзве часткі - заходная пад нямецкай акупацияй, и Сћсходнюю, якаючи кантралявалася рускай арміяй. На Заходнім Фронц було каля 1,5 млн. салдат и афіцераСћ, утриманне іх було Сћскладзена на білоруську гаспадарку. На акупаванай намцамі териториі биСћ устаноСћлени режим канфіскаций (сістема падаткаСћ и штрафаСћ). Натуральні падатак уключаСћ воСћну, Авес, викурити, масла, метал, паперу и інш. Падаткамі абкладаліся бойні, ринкі, відовішчния Сћстанови, бальніци и Г.Д.
Широкі розмах набило бежанства. Яно було винікам примусовага висялення сялян з пакідаемих арміяй територий (маемасць знішчалася ваеннимі) i дабравольнага перасялення. Колькасць бежанцаСћ дасягнула 1,3 млн. Чалавек. Перасяленне білоруських гарадоСћ виклікала скучанасць, зростання Цен на харчаванне, епідеміі тифу и Халера. У кастричніку 1915 биСћ дадзени загад перасяліць бежанцаСћ у примусовим парадку за Дніпро.
Регулярна праходзіла мабілізация мужчинскага насельніцтва. У армію була мабілізавана палового мужчин ва Сћзросце 18-40 гадоСћ. 3 тих, хто застаСћся, на патреби фронту працавала 80%. Альо паменшилася смяротнасць насельніцтва дзякуючи Сћвядзенню В«СухогаВ» закону. p> НаглядаСћся кризіс цивільнай прамисловасці. Билі порушували б еканамічния сувязі, пачаліся перабоі Сћ забеспяченні сиравінай, палівам, збицці гатовай прадукциі. Па гетих причинах адразу закрилися 20% прадприемстваСћ. Дренна працаваСћ транспарт. Колькасць прадприемстваСћ цензавай прамисловасці Сћ 1917 у параСћнанні з 1913 ва Сћсходняй частци Беларусі скарацілася Сћ 2,7 рази. Грамадзянская витворчасць прамисловасці Складанний Сћсяго 1/7-1/6 пекло даваеннага СћзроСћню.
Дренна була арганізавана евакуация прамисловасці. З заходніх губерняСћ Беларусі вивезені толькі асобния заводи и фабрикі, з Мінскай губені - 24 прадприемстви. На Білорусь вивозіліся прадприемстви з Прибалтикі и Польшчи.
АдбиСћся зростання ваеннай витворчасці за кошт цивільних галін прамисловасці. Металаапрацовачния, лесаапрацовачния, абутковия, текстильния, швейна, харчова прадприемстви виконвалі вайсковия замовлення, паширалі витворчасць и павялічвалі колькасць робітниками. На пачатак 1917 з 134 буйних прадприемстваСћ 79 працавалі па забеспяченні арміі. З'явіліся Нови специялізавания ваенния прадприемстви. У Полацку - авіяцийна-аСћтамабільная майстерня, у якой праводзіСћся капітальни рамонт рухавікоСћ. Бабруйск и Нова-Беліци - аружейния майстерні. Будаваліся Нови чигункі: Жлобін-ОСћруч (1915 р.), Уручча-Слуцьк (1916 р.). Вялася реканструкция старих чигуначних ліній, паширалася іх прапускная здольнасць....
