аапаратура и інш.). Падобния лабараториі створани Сћ буйних навукових и вучебних установах, у приватнасці, у НАН Беларусі, Мінскім дзяржаСћним лінгвістичним універсітеце и інш. Прикладная фанетика апісвае гукі и іх разнастайния характаристикі Сћ дачиненні да праблем викладання тієї ці іншай мови для больш ефектиСћнага засваення яе гукавога плану вираження и правільнага нарматиСћнага вимаСћлення гукаСћ и іх спалученняСћ, наприклад, якой-небудзь замежнай мови ці палею роднаВ.
Акустичная фанетика вивучае гукі з пунктом гледжання такіх іх уласцівасцяСћ, як вишиня, Сіла, тембр, інтанация, мелодика и р. д., а артикуляцийная фанетика даследуе гетия ж гукі з пунктом гледжання месца іх утварення, дзеяння Сћсіх тих фізіялагічних органаСћ (легкія, галасавия звязкі, язик, зуби, губи, гартані и інш.) Чалавек, якія бяруць удзел у спарадженні гукаСћ.
Такім чинам, фанетика білоруський мови вивучае гукі з різни аспектаСћ и Сћ залежнасці ад гетих аспектаСћ можа Биць и апісальнай (сінхранічнай), и гістаричнай (дияхранічнай), и супастаСћляльнай, и експериментальнай, и акустичнай, и артикуляцийнай.
В
2. Фаналогія и арфаграфія. Графіка білоруський мови
Нягледзячи на тое, што фанема служиць мінімальнай моСћнай адзінкай, якаючи з сінтагматичнага пункту гледжання НЕ падзяляецца на часткі, Яна не травні адназначнай інтерпретациі з боці специялістаСћ, якія належаць НЕ толькі да різни навукових шкіл, альо и да адной школи. Наприклад гук и Сћ білоруський мове вилучаецца Сћ якасці самастойнай адзінкі фактична ва Сћсіх фанетичних апісаннях и класіфікациях, альо ЄП не травні фаналагічнага статусу, без виконвае сенсаадрознівальнай функциі, таму характаристика яго Сћпоравень з іншимі мінімальнимі адзінкамі мови з'яСћляецца супяречлівай: такий фаналагічнай адзінкі ніби и НЕ існуе Сћ білоруський мове, но їй знаходзіцца месца Сћ большасці адпаведних класіфікаций білоруських фанем.
Хаця фаналогія як навука аб драбнейших адцягнених адзінках мови Сћзнікла толькі Сћ 20 стагоддзі, інтуітиСћна патреба Сћ гетих адзінках адчувалася вельмі даСћно, па Крайняй заходи, з часоСћ стварення дерло алфавітних сістем, калі адзін гук адлюстроСћваСћся адним графічним знакам, што характаризуецца як геніяльнае адкрицце, а алфавітнае адлюстраванне членападзельнасці мови зазначаецца Надав як яе сутнасць. Винаходнікі літарнага пісьма для різни моСћ (у критим ліку Кірил и Мефодія для славянскай пісьменнасці, якаючи ва Сћдасканаленим виглядзе викаристоСћваецца Сћ сучаснай білоруський мове) кіраваліся Сћ палею творчай дзейнасці НЕ столькі на характар ​​вимаСћлення гукаСћ, на іх акустичния якасці, колькі на функциі гукаСћ. Менавіта таму фактична безліч гукаСћ маСћлення, класи якіх и аб'ядноСћваюцца Сћ сучасности мовазнаСћстве Сћ фанеми, плиг іх пісьмовим адлюстраванні зводзілася Сћсяго да некалькіх дзесяткаСћ літар, з дапамогай якіх фіксаваСћся НЕ фанетични, а пераважна фаналагічни принцип пісьма. Звядзенне мноства реальних гукаСћ нашага маСћлення да абмежаванай колькасці фаналагічних адзінак и літар адбиваецца, магчима, и таму, што Сћ гетих адзінках фіксуюцца толькі тия прикмети, якія служаць фаналагічна істотнимі, м. зн. адигриваюць сенсаадрознівальную ролю, з'яСћляюцца диференцияльнимі Сћ мове, нясуць функциянальную навантаження. Іменна падсвядомая фаналагічная ариентация стваральнікаСћ алфавітаСћ приводзіць да таго, што специялістамі так и НЕ створани строгія арфаграфічния сістеми, якія б Цалко адпавядалі гукавим сістемам тієї ці іншай мови. Больш таго, некатория алфавіти, наприклад лацінскі для англійскай мови, маюць істотния несупадзенні з гукамі пеСћнай мови.
Кіриліцкі алфавіт сучаснай білоруський літаратурнай мови больш паслядоСћна адлюстроСћвае яе фанетичную сістему, альо, зразумела, далеко не адекватной адпавядае їй, бо травні, па-Першай, літари, якім няма гукавих адпаведнікаСћ, наприклад ь; па-інше, адной літарай перадаюцца або спалученні двох гукаСћ (параСћн.: я, е, є, ю), або якасна розния гукі ці фанеми (цвердия и мяккія, звонкія и глухія и інш.). Асобния гукі білоруський мови перадаюцца спалученнямі літар, у приватнасці диграфамі дз, дж, а таксамо спалученнем з мяккім знакам (параСћн.: гусак, радасць, пісьмо І інш.); спалученнем літар перадаецца и вимаСћленне падоСћжаних зичних (параСћн.: збожжа, вяселле, насенне и інш.).
Для перадачи пяці галосних фанем білоруський мови, якія виконваюць сенсаадрознівальную ролю, викаристоСћваецца 10 літар: а, е, є, и, о, у, е, и, ю, я. З іх так звания етавия е, є, и, ю, я Сћ пачатку слова, а пасли галосних, Сћ, апострафа Сћ сяредзіне и Сћ канц слова виражаюць спалученне гукаСћ (й + адпаведни галосни е, о, и, у, а). З дапамогай дадзених літар перадаецца и мяккасць зичних (параСћн.: люк - цибуля, ніс - ніс, спяц ь - Спацио, СІТА - сита, без - БЕЗ и р. д.) .14 білоруських літар б, в, г, дз, з, к, л, м, н, п, с, ф, х, ц перадаюць на пісьме и цвердия зичния (у приватнасці, пасли галосних, што абазначаюцца літарамі а, о, и, у, е)...
