адбиваецца працес занявольвання людзей. Таму акупант, Надав звеўши заняволени народ да ўзроўню парияў, зрабіўши з яго непаўнаценную касту, змушаную жиць на самим дні грамадскага жицця, адчувае, што яшче НЕ валодае ўсім, - што ў знішчанай дзяржаве, у заняволеним Народзе, у скалечаним, даведзеним да стану ідиятизму грамадстве, у закаваним Гурця нявольнікаў есць Нешта, яму непадуладнае. Есць свабодная Сіла, таямнічая и загадкавая моц, што тривае ў душах и якая з яўляецца ўсведамленнем етнічнай адрознасці, усведамленнем уласнай цивілізациі, адчуваннем несправядлівасці и гвалту и абавязковай надзеяй скінуць ярмо [17, с. 314].
Цяжка дакладна визначиць, биў знані Купала ЦІ НЕ з гетим виказваннем вядомага польскага пісьменніка и мастак Станіслава Віткевіча (Віткаци), занатаваним у яго запісних кніжках и апублікаваним упершиню акурат у 1928 Альо, калі меркаваць паводле мастацкіх и публіцистичних твораў Янкі Купали, гетую виснову ен падзяляў Цалко.
Зрешти, адзін з вядучих лідераў Малад Польшчи, славути мадерніст Віткаци зусім НЕ випадкова закрануў праблему нациянальнага заняволення. 3 гета праблемай, як и з праблемай валенрадизму биў непасредна звязана яго асабісти ліс, ліс яго знакамітага ў гісториі Польшчи и Беларусі роду. Рід Віткевічаў НЕ толькі паходзіў з етнічна-білоруських зямель, альо и праславіўся ў змаганні за іх незалежнасць. Рідним Дзядзько Віткаци даводзіўся апісани ў III частци міцкевічаўскіх «Дзядоў» маладзенькі юнак Ян Віткевіч, якога жандарскія кібіткі вивозяць з роднай Літви ў далеку и халодную Сібір пасли заканчення працесу над філаматамі. Аднако сілком адарвани пекло роднага краю Малади Чалавек НЕ згінуў на чужине, а пражиў вартаснае, незвичайна таямнічае и загадкавае жицце, якое ен Цалко присвяціў Змаганні за незалежнасць роднага краю. Якраз неардинарни ліс Яна Віткевіча и даў падстави М. Яніон сцвярджаць, што менавіта ен биў сапраўдним и паслядоўним прадаўжальнікам пасмяротнага жицця міцкевічаўскага героя - ужо не раз у згаданага намі Конрада Валенрода [14, с. 625].
Ствараючи свойого Конрада Валенрода, А. Міцкевіч усведамляў сілу и каварства деспатичнай сістеми расійскага царизму, з якім ен и ўступаў у няроўную барацьбу. Вялікі Пает у пеўнай Ступені сам асабіста НЕ толькі падзяляў, альо и наследаваў некатория форми змагання свойого славутага героя. Аднако у адрозненне пекло Валенрода, міцкевічаўскае супраціўленне царизму ў перияд яго знаходжання на териториі Расійскай імпериі ішло найперш на ўзроўні души. Шаноўни гостем пецярбургскіх аристакратичних салонаў прапаноўваў расійскай грамадскасці ў виглядзе сентиментальнай рамантичнай гісториі даўніх часоў з жицця крижацкага магістра Конрада Валенрода и яго каханай Альдони бомбу запаволенага дзеяння. Уся гетая гістория була створана дзеля таго, каб виявіць нязломнасць нациянальнага духу паняволенага роднага народу, нагадаць яму пра найсвяцейши абавязак кожнага грамадзяніна: Айчина Перш за ўсе. Чалавек НЕ можа Биць шчасліви ў захоплення чужинцамі краі, и ен павінен ахвяраваць усім, визначиць сам для сябе магчимия форми супрацьдзеяння деспатизму, так як праз усьо жицце шукаў іх для сябе сам А. Міцкевіч - то ў паетичним слові, то ў публіцистичних артикулах, то ў арганізациі збройнай барацьби.
аднако ні сам А. Міцкевіч, ні яго шматлікія паслядоўнікі НЕ маглі Надав уявіць тия жахлівия форми заняволення роднага краю, якія наступяць у XX стагоддзі. Сталінскі генацид...
