ральнага парадку речаСћ, шкірно павінен працаваць на тою месцев, якое яму натуральна наканавана, що не імкнучися пранікнуць у закриту для яго сферу. Льно парадак ен ставіць у залежнасць пекло фізічнага парадку природи. Маральния закони Цалко адпавядаюць таму, што карисна i неабходна Чалавек Сћ яго жицці. Так, В«дзеці павінни паважаць бацькоСћ, бацькі павінни гадаваць дзяцей - гета винкае з маральнага парадку, Які адпавядае фізічнаму парадку природи i, зусім відавочна, карисни роду людському В». Фізіякрати, та ix належаСћ i І. Храптовіч, грамадства разглядалі як натуральні арганізм, што Складанний частко природи, у якую уваходзяць Чалавек i яго ма ральния принципи. Kaлi ж Чалавек вирвані з заканамернай су-вязі природи (Не травні Свабода ці бяспекі або пазбаСћлени Сћласнасці), ен становіцца ізгоем, бескарисним для сябе i грамадства. В«Якія ж ен можа мець абавязкі, що не маючий правоСћ? Ці заставіш яго працаваць? Дик яго сами карисния здольнасці розуму, кемлівасць НЕ падпарадкоСћваюцца примусу В».
Гета канцепция дае права сцвярджаць, што І.Храптовіч лічиСћ Чалавек i яго здольнасці (Перш за Сћсе разумовия) галоСћним елементам витворчасці, падставай гаспадарчих реформ i визвален-ня сялян пекло пригоннай залежнасці. Ен вериСћ, што плиг належнай арганізациі грамадскага жицця Сћ адпаведнасці з патрабаваннямі В«натуральнага права В»узнікае магчимасць стварення пастаянна растучай забяспечанасці i асвета для Сћcix. Гета биСћ асветніцкі гуманізм i адначасова утапізм. Гуманізм І. Храптовіча праяСћляСћся Сћ павазе да асобі селяніна, признанні яго натуральних правоСћ, ва Сћвазе да творчасці народу. Сацияльния теориі i дзейнасць Храптовіча атрималі признанне i падтримку.
Канстанцін БагуслаСћскі
Гади жицця - (12.9.1754 - 14.3.1819). Релігійни i грамадскі дзеяч, філосаф-правазнавец, калекциянер. Месца нарадження невядома. ПрацаваСћ у Вільні. Прафесар ГалоСћнай школи Вялікага княства ЛітоСћскага, член Адукацийнай кaмicii. У 1790 призначани прафесарам багаслоСћя Сћ Віленскі універсітет, у якім з 1804 па 1812 рр.. биСћ деканам факультета багаслоСћскіх льно навука. ПерайшоСћ з дазволу тата у свецкае духавенства. СклаСћ зборнік біяграфій дзяржаСћних дзеячаСћ Вялікага княства ЛітоСћскага i Речи Паспалітай (Варшава, 1788, 2-е вид., Вільня, 1814). СабраСћ больш за 200 партретаСћ знакамітих людзей краю. ПабудаваСћ для гета калекциі асобни будинок біля Вільнi. Пасли смерці К.БагуслаСћскага калекция була распрададзена з публічних таргоСћ. АСћтар кнігi В«Пра дасканалае заканадаСћстваВ» (1786), у якой поруч з натуральним прав як асновай справядлівага заканадаСћства разглядаСћ Чалавек як адзінства двох субстанцій - материяльнай и духоСћнай. ПадзяляСћ асветніцкае палаженне пра рашаючую ролю адукациі i навукі Сћ жицці грамадства, што чим больш будз адукавани народ, критим больш дасканалимі будуць яго закони. К.БагуслаСћскі, як i І.Страйноускі абгрунтоСћваСћ неабходнасць канституцийних форм кіравання, критикаваСћ тиранію i аристакратичную алігархію.
Антоній ТизенгаСћз
Так ліку відних Сацияльна рефарматараСћ таго годині належаСћ кіраСћнік каралеСћскіх еканомій на Беларусі i Літве, падскарбій надвірних літоСћскі Антоній ТизенгаСћз (1733-1785), арганізатар шерагу мануфактур i культурних устаноСћ на Беларусі. У приватнасці, ен заснаваСћ у Гародні Медицинскую школу i Інститут павівальнага майстерства, на чале якіх стаСћ запрошани ім з універсітета горада Манпелье французскі вучони Жан Емануель Жилібер (1741-1814), прихільнік асветніцкіх ідей. Пазней гетия Сћстанови билі пераведзени Сћ Вільню i на ix базі паСћстаСћ медицинскі факультет універсітета. Пасли ix з'явіліся бухгалтарская, землямерская i будаСћнічая школи. Рефарматарскую дзейнасць А. ТизенгаСћз планаваСћ ажиццяСћляць у дзяржаСћним маштабі. Для гетага ен лічиСћ неабходним устанаСћленне i захаванне Сћ краіне цвердай законнасці, павагі да права.
А. ТизенгаСћз наладзіСћ у Гародні виданні Першай (у межах сучаснай Беларусі штотидневай газети пад назвав В«Гародненская газетаВ». Яе дерло нумар вийшаСћ з друку у траСћні 1776 Газета стала сапраСћдним люстеркам мясцовага грамадскага жьцця. На яе старонках виказваліся асветніцкія палітичния i прававия ідеі , якія Сћ адпаведним кірунку (разам з «³ленскай газетаВ») Сћпливалі на фарміраванне грамадскай свядомасці на землях Вялікага княства ЛітоСћскага. Адпаведним чинам на фарміраванне грамадскай думкі Сћпливала i змешчаная на старонках газети міжнародная інфармация. Газета, наприклад, друкавала цікавия паведамленні пра вайну за незалежнасць англійскіх калоній у ПаСћдневай Америци (будучи ЗША). b>
Спіс викаристаннай літаратури
1. ВішнеСћская І.У. Палітичная и прававвая думка Беларусі на мяжи еСћрапейскіх цивілізаций (ІХ-пачатак ХХІ стст.): манаграфія/І.У.ВішнеСћская.- Мінск: Тесей, 2007.-296 с. p> 2. Сокал С.Ф. Кароткі агляди гісториі палітичнай и прававой думкі Беларусі...
