лаi насельнiцтва, пачинаецца Сћ 80-их гадах XIX ст., найперш з дзейнасцi народнiцкай Сацияльна-ревалюцийнай агранiзациi "Гоман" i виданні аднаiменнага гектаграфiчнага часопiса (1884 р.), арганiзаций у Пецярбурзе, Масквє. У публiкациях на старонках "Гомана" ("Лiсти аб Беларусi", "Пасланне да землякоСћ-беларусаСћ ") дадзена теаретичнае абгрунтаванне самастойнасцi, асобнасцi білоруського етнасу, асенсаванне складанасцi гiстаричнага шляху i цяжкасцi яго нациянальнай кансалiдациi. гоманаСћци сцвярджалi самастойния Завданням білоруського нациянальнага руху i iдею свабоднага федератиСћнага пагаднення Беларусi i iншимi народамi демакратизаванай Расii, а таксамо вилучилi Завданням Перад iнтелiгенцияй па паширеннi нациянальнай самасвядомасцi. Дачиненне да виданні "Гомана" мелi студенти-урадженци Беларусi А.Марчанка, Х.Ратнер i iнш [5].
фундаменті iдеалогii білоруського визваленчага руху стала публiцистика Ф.Багушевiча. У прадмове да зборнiка "Дудка беларуская", iнших творах iм дадзена гiсторика-фiласофскае i Мастацкай асенсаванне лісі білоруського народу, падкреслена пераемнасць багатіїв дзяржаСћна-палiтичних i культурних традиций Вялікага княства ЛiтоСћскага з сучаснимi задачамi сацияльнага i палiтичнага визвалення i культурнага адрадження білоруського народу.
На пачатку 90-х гадоСћ XIX ст. у Масквє i Пецярбургу дзейнiчалi арганiзациі білоруського студенцтва пад кiраСћнiцтвам А.Гуриновiча, М. Абрамовiча i iнш. Вялiкую частку адиграла літаратурна-грамадская дзейнасць К.Каганца, А.Абуховiча i iнш., КраязнаСћча-збiральнiцкая Працюю Б.Епімах-Шипiли i Г.Д. Билi створани Гурток моладзi польска-лiтоСћскай, білоруський i маларускай, Коло білоруський Народнай прасвети i культури, СПРОБА випуску нелегальнай газети "Свабода", заснавання Ревалюцийнай партиi Бєлай Русi. У 1902-1903 рр.. на Аснова гурткоСћ В. IваноСћскага, братоСћ А. i I.ЛуцкевiчаСћ адбиваецца палiтичная самаарганiзация білоруського нациянальна-визваленчага руху. Була створана Беларуская ревалюцийная грамада, якаючи некалькi пазней стала називацца Беларуськай сациялістичнай Грамада.
Глибокiя якасния змена адбилiся Сћ нациянальним руху Сћ годину ревалюциі 1905-1907 рр.. Са з'яСћленнем беларускамоСћнага легальнага друку ("Наша доля", "Наша Нiва", пазней "Білорус", "Лучинка" i iнш.), Паширеннем прафесiйних, грамадска-культурних аб'яднанняСћ i гурткоСћ (Беларускi настаСћнiцкi САЮЗ, Гродзенскi гурток білоруський моладзi, Беларускi Музична-драматични гурток i Г.Д.), заснаваннем видавецкiх суполак, нациянальних театральних калективаСћ узраслi розния форми i кiрункi нациянальнага руху. Пад відпливаючи "Наша Нiви", редакция якой пасли параження ревалюциі 1905-1907 рр.. стала арганiзацийним центрам нациянальнага руху, зарадзiСћся, найперш у каталiцкiм асяроддзi, беларускi нациянальна-релiгiйни рух, што виявiСћся Сћ дзейнасцi святароСћ А.Астрамовiча, В. ГадлеСћскага i iнш.
У 1913 у Вiцебскiм аддзяленнi МаскоСћскага археалагiчнага iнститута А. СапуноСћ пачаСћ читаць курсу лекцій па гiсториi Беларусi. В.ЛастоСћскi Сћ 1910 видаСћ дерло навуковую працю взяти на білоруський мове "Кароткая гiстория Беларусi", дзе даСћ канцектуальнае вияСћленне нациянальнай гiсториi. У пачатку ХХ ст. целаснае навуковае абгрунтаванне етнiчнай свядомасцi нашли Сћ фундаментальнай ПРАЦІ Я. Карскага "Білоруси" (т.1-3, 1903-1922 рр..), Даследаваннях М.ДоСћнар-Запольскага i iнш [6]. p> Асенсаванне агульнага гiстаричнага мiнулага, звязаннага з Вялiкiм княствам ЛiтоСћскiм, сприяла паширенню сярод часткi білоруський нациянальнай iнтелiгенциi асаблiва Сћ годину Першай сусветнай Вайни, iдеi стварення білоруска-літоСћскай дзяржаСћнасцi. Акрам таго, беларускi нациянальни рух, таксамо як i украiнскi, лiтоСћскi, пад відпливаючи польскага, яСћрейскага, рускаго сацияльстичнага рухаСћ спрабаваСћ у метах перацягнення на свій бік сялянства аб'яднаць нациянальния i аграрна-ревалюцийния завдань. Агульнарасiйскiя ревалюцийния партиi няредка виступалi Сћ якасцi паспяхових канкурентаСћ нациянальних арганiзаций, схiляючи да сябе многiх Малад прадстаСћнiкоСћ iтелектуальних асяродкаСћ.
Трецяй стадиi беларускi нациянальни рух, калі ен набивае больш масави характар ​​i реальна стаяць мети палiтичнай аСћтаномii Беларусi, дасягае Сћ годину Першай сусветнай Вайни. Сацияльния Сћзрушеннi, виклiкания їй, аказалi значний СћплиСћ на працеси етнiчнай кансалiдациi. Шматлiкiя бежанцкiя арганiзациi адигралi вялiкую ролю Сћ абудженнi нациянальнай свядомасцi. Цiкавасць да білоруського руху активiзавалася сярод землеСћласнiкаСћ, Вишейш чиноСћнiкаСћ, афiцераСћ, кiраСћнiцтва праваслаСћнай i каталiцкай церкваСћ на Беларусi. Узрос нациянальни рух i на акупiраванай териториi Беларусi. У Вiльнi биСћ створани Беларусi народні камiтет, адчиняюцца беларускiя школи, настаСћнiцкая семiнария Сћ Свiслачи i Г.Д.
пасли ревалюцийних Падзу 1917 як надзеннае паСћстала вань аб утвареннi білоруський дзяржаСћнасцi. Яно нашли падтримку значнай часткi беларукага насельнiцтва i...
