на Беларусі Виспяванне нациянальнай ідеі Сћ светапоглядзе білоруських народнікаСћ
У Заходняй ЕСћропе Сћ перияд пераходу пекло феадалізму да капіталізму и яго далейшага развіцця Сћзнікла палітичная и ідеалагічная плинь - лібералізм, Які виказваСћ інтареси прамисловай буржуазіі па абмежаванні правоСћ манарха парламентам, устанаСћленні канституцийнага ладу и Сћдзелу ва Сћладзе. Лепшай Форман палітичнага ладу ліберали лічилі демакратию, заснаваную на признанні принципаСћ народаСћладдзя, Свабоду асобі и раСћнапраСће грамадзян. p> ПеСћная Частка інтелігенциі, заклапочаная паскареннем грамадскага прагресу Сћ Расіі, звярнула Сћвагу на патенцияльния магчимасці сялянства. Тия з інтелігентаСћ, хто ішоСћ В«у народ В»(сяліСћся Сћ вагомі), каб узняць яго асветніцкі Сћзровень, зваліся народнікамі. Адна іх плинь - ліберальнае народніцтва - виступала за Сћдасканаленне асобі и паширенне яе правоСћ, а таксамо за Сћвядзенне канституциі. Каб прадухіліць магчими Сацияльна вибухая, ліберальния народнікі заклікалі да мірнай заміни В«самадзяржаСћя цара самадзяржаСћем народуВ» на Аснова Сћсеагульних вибараСћ, Свабода слова і Свабода сходаСћ. p> Зх цягам годині з ліберальнага народніцтва вилучилася ревалюцийная плинь, якаючи лічилі сялянства ревалюцийним Класа, а сялянскую абшчину - гатовай ячейкай будучага сациялістичнага грамадства. Характернай рисай народнiцкай iдеалогii з'яСћлялася перапляценне ідей народаСћладдзя з сялянскiм утапiчним сациялiзмам. Яе прадстаСћнікі ставілі на меце падрихтоСћку Сћ Расіі сялянскага паСћстання и звярженне самаСћладдзя. Дерло народнiцкая арганiзация В«зямля и ВоляВ» була створана Сћ 1861 р. з Беларусi iдеi народнiцтва падзялялi К. КалiноСћскi, В. УрублеСћскi, З. СеракоСћскi. p> З-за спречак аб тактикi палею дзейнасці народнікі и падзяляліся на вки групоСћкі - бунтарську, змоСћшчицкую и прапагандисцкую. Ідеолагам Першай з'яСћляСћся М. Бакунiн, якi заклiкаСћ да неадкладнага Сћсенароднага паСћстання супраць царизму и памешчикаСћ. Прихiльнiкi П. Ткачова виступалi В«за палiтични пераварот з Мета перадачи Сћлади народові В». Трецяя плинь народнiкаСћ падзяляла мнение П. ЛаСћрова аб неабходнасцi грунтоСћнай падрихтоСћкi да ревалюциi праз прапаганду.
Намаганнямі А. Міхайлава, Г. Пляханава и інш. у 1876 у Пецярбургу була адноСћлена дзейнасць нелегальнага тавариства "зямля i ВоляВ», у якім бралi удзел и студенти з Беларусi - С. Кавалiк, А. Бонч-АсмалоСћскi, І. Гринявiцкi, М. СудзiлоСћскi i iнш. У жнiСћнi 1879 "зямля i ВоляВ» з-за ідейних спречак раскалолася на "Народну волю В»iВ« Чорней перадзел В». На пачатку 1880-х рр.. гурткi чорнаперадзельцаСћ узнiклi у Віцебску, Мiнску, Орши, Слуцьку.
Інша плинь ревалюциянераСћ (А. ЖелябаСћ, Н. Кібальчич, А. МіхайлаСћ, С. ПяроСћская, С. Халтурин и інш.) Аб'ядналася вакол В«Народнай волiВ», якаючи паставіла на меце примусіць царскі Сћрад пайсці на демакратичния реформи. АсноСћним Метад палітичнага Сћздзеяння на яго зрабіСћся індивідуальни терор - фізічнае знішченне Вишейш дзяржаСћних асобі. Прихільнікі гета тактикі спадзяваліся гетимі забойствамі виклікаць паралік органаСћ залагодить, анархію, а Сћслед за ім - народну ревалюцию. У лiку СћдзельнiкаСћ В«Народнай волiВ» билі вихадци з Беларусi. Адзін з іх, І. Гринявіцкі 1 сакавiка 1881 кінуСћ бомбу Сћ Аляксандра II, смяротна параніСћши яго и сябе.
У студзенi 1882 була створана ПаСћночна-заходная арганiзация В«Народнай волiВ», якаючи аб'яднала большасць гурткоСћ Беларусi, у критим ліку Бабруйск, Вiльнi, Віцебска, Гродна, Магілева, Мiнска, Орши, Пiнска. Дзейнасць В«Народнай воліВ» НЕ принесла тих винікаСћ, на якія разлічвалі яе арганізатари и кіраСћнікі. p> На тлі кризісу народнiцкіх арганізаций у Расіі стала СћмацоСћвацца Нова вученне - марксізм. Яго заснавальнік - К. Маркс (1818-1883) даказваСћ неабходнасць и магчимасць сусветнай ревалюциі, звярження буржуазнага ладу, усталявання диктатури пралетарияту и пабудови сациялістичнага грамадства. АсноСћную ролю Сћ ревалюциі павінен биСћ адиграць Робочої клас (пралетарият). У адрозненне пекло народнікаСћ, марксісти НЕ лічилі сялянства ревалюцийним Класа, критим не менше разглядалі яго як саюзніка Сћ сумеснай барацьбе супраць самаСћладдзя. На Беларусі асноСћним асяроддзем распаСћсюджання марксiсцкiх iдей зрабiлiся яСћрейскiя працоСћния. У 1884 у лiку дерло пачаСћ працаваць гурток Абрамовiча Сћ Мiнску. У 1886 марксiзм вивучалi ужо каля 130 робітників. У 1895 у Горадзе дзейнiчалi 2 сациял-демакратичния групи, якія Сћзначальвалі Я. Гурвiч i C. Трусевiч. Пазней такi ж гурткі Сћзнiклi у Вiльнi, Гродна, Смаргонi, Вiцебску, Гомелi.
На Аснова Робочої гурткоСћ сталi стварацца сациял-демакратичния арганiзациі. Узнiкшия Сћ Польшчи Сћ 1882 и 1892 рр.. партиі (адпаведна) "ПралетариятВ» и В«Польська партия сациялістичная В»(ППС) Сталі пашираць свій уплиСћ и на заходная Білорусь. Асаблiвай актиСћнасцю визначаСћся ЛiтоСћскi Робочої САЮЗ з аддзяленнямi у Вiльнi, Мiнску i Смаргонi. У жніСћні 1900 па іні...
