p>
4. Грамадска-палітичнае, еканамічнае, нациянальна-культурнае становішча Заходняй Беларусі Сћ складзе Польскай дзяржави Згодна з Рижскім дагаворам да Польшчи адийшлі земли Заходняй Беларусі плошчай больш за 112 тис. км кв. У адпаведнасці з польскім адміністрацийна-теритарияльним дзяленнем тут билі Сћтворани Беластоцкае, Віленскае, Навагрудскае и Палескае ваяводстви. Паводле перапісу 1931 р., тут праживала 4, 6 млн чал., З якіх 65% з'яСћляліся беларусамі. Канституция 1921 декларавала Сћсім жихарам роСћния рацію и Свабоду. На справе білоруси трапілі Сћ становішча В«нация-нальних меншасцяСћВ» и билі вирачани на паступовую паланізацию. p> Свядомия білоруси аб'ядноСћваліся Сћ партиі и грамадскія аргані-зациі з Мета абарони сваіх правоСћ. Іх памяркоСћная плинь групавала-ся вакол БНК з центрам у Вільні. За праграма нациянальнага Адра-Джен парламенцкімі сродкамі виступалі Беларускія сациял-дема-Крат и ліберальная партия хрисціянскіх демакратаСћ (БХД). p> У тієї сами годину БПС-Р пад кіраСћніцтвам П. Бадуновай, Г. Мамонькі, А. Цвікевіча и інш. паставіла на меце примусіць польскі Сћрад пекло анексіі Заходняй Беларусі и распачала Сћзброеную барацьбу. Іх Частка евилучилася Сћ Беларуская Ревалюцийную арганізацию (БРА) i ства-рила шераг падпольних груп у Вільні, Навагрудку, Пружанах, Барана-вічах, Слоніме Нясвіжи, Лідзе, Валожине, усяго каля 6 тис. Чалавек
У гети ж годину на Палессі, Віленшчине и Навагрудчине Сталі дзейнічаць партизанскія Атрада, перакінутия сюди з БРСР, на чале з К. АрлоСћскім, С. ВаСћпшасавим, В. Каржи и інш.). p> У кастричніку 1923 начиння Камуністичная партия Захід-няй Беларусі (КПЗБ) як аСћтаномная Частка Кампартиі Польшчи. У склад яе ЦК КПЗБ увайшлі С. Мілер, С. Дубовік, А. Буксгорн, С. Мер-Тенсе и ТамашеСћскі (Стари). У критим жа 1923 камуністамі Сталі больш за 200 членаСћ БРА, у критим ліку - I. Лагіновіч, А. КанчеСћскі, А. Капуцкі, якія билі кааптавани Сћ ЦК. АСћтаритет партиі з яе лозунгамі Сћсталя-вання Народнай залагодить, ліквідациі буржуазна-памешчицкага ладу, уз'яднання з БРСР и інш. імкліва СћзрастаСћ. Так, пад годину стварення Сћ їй налічвалася 528 чал., у канц 1924 - 2 296, канц 1927 - 3 254, та па-чатку 1930-х - каля 4 тис чал. Беларускія камуністи видавалі палі га-зети - В«Чирвони сцягВ» и В«БальшавікВ». p> У студзені 1924 адбилося Сћтваренне Камуністичнага САЮЗ моладзі Заходняй Беларусі (КСМЗБ) як аСћтаномнай часткі камсамола Польшчи. Членамі яго ЦК з'яСћляліся В. Харужая, С. Притицкі и інш. КСМЗБ меСћ магчимасць видаваць палі газети В«Малади камуністВ», В«Малади змагарВ», В«Малад гвардияВ», В«Голас моладзіВ» и інш ..
Ва Сћмовах узросшага терору Сћлад народ не виказаСћ моцнай пад-тримкі партизанам, таму було принята рашенне замести узброенай ба-рацьби больш актиСћна викаристоСћваць легальния, у критим ліку парла-менцкія сродкі. Так, падчас вибарчай кампаніі 1922 білоруси атри-Малі 11 месцаСћ (са 444) у сеймі и 3 месцев (са 111) у сенаце. 24 черве-ня 1925 депутати Б. Тарашкевіч, С. Рак-МіхайлоСћскі, П. Валошин и П. Мятлев стварилі пасольскі клуб пад назвав В«Беларуская сялянска-работніцкая Грамада В». У Наступний Годзе БСРГ пад старшинствам Б. Тарашкевіча пача виступаць як палітичная партия. Паводле абве-шчанай 15 травня 1926 праграма, яна, па сутнасці, втомилася на платфор-му забароненай уладамі КПЗБ. Органамі БСРГ з'яСћляліся газети "Жицце білоруса", "Беларуская ніва", "Беларуская праворуч" і інш. p> НеСћзабаве пасли приходу да Сћлади Ю. Пілсудскага, 21 сакавіка 1927 па абвінавачанні Сћ падрихтоСћци Сћзброенага паСћстання Дзей-насць БСРГ була забаронена. Яе кіраСћнікі и активісти билі асуджани да катаргі и туремнага зняволення. p> У пачатку 1928 пад годину чаргових парламенцкіх вибараСћ за бе-ларускіх кандидатаСћ прагаласавала 26% вибаршчикаСћ Заходняй Бе-ларусі. Депутати сейму I. Дварчанін, I. ГаСћрилік, А. Стагановіч ства-рилі Беларускі пасольскі клуб "Змаганні за інтареси сялян и рабочий ", Які фактична стаСћ парламенцкай фракцияй КПЗБ. Невипадкова, чле-ни клуби билі абазвани В«агентурай КамінтернаВ». У 1931 суд плиг-гавариСћ яго кіраСћнікоСћ да туремнага зняволення. У 1934 урад плиг-няСћ закон "Аб ізаляциі грамадска-небяспечних елементаСћ", на падста-ве якога Сћ 1934 биСћ створани Бяроза-Картузскі канцентрацийни ла-гер. За пяць гадоСћ існавання праз яго прайшлі больш за 10 тис. зняво-лених, у критим ліку членаСћ КІІЗБ и КСМЗБ. p> У 1935 була принята нова Канституция, якаючи замацавала ан-тидемакратични з прикметамі фашизму режим. У адказ на ІІ з'ездзе КПЗБ виказаліся за Сћтваренне антифашисцкага народнаго фронту на Аснова барацьби за демакратичния Свабода, за школу на роднаВ мове и за вирашенне Сацияльна-еканамічних праблем. Було принята ра-шенне пашириць кантакте з БХД, польскімі и яСћрейскімі партиямі працоСћних. Дзякуючи виступи робітників Заходняй Беларусі и Сћсей Польшчи, у 1936 удалося виратаваць жицце С. Притицкага, асуджанага на смерць за замах на правакатара. p> У цели...