кі, павезши (Аби випіць) у свати, дзе ен згубіць камандзіроСћку и грошай Сорак рублеСћ. Нехаця, з-за скупасці (В«Ужо, каб вяселле раскідаць, Тре було Сћтратнае вярнуць") женіцца Адась. Відповіді Вольц, на чужій, В«мажной МіхалінеВ». Навела визначаецца глибокім псіхалагізмам, сведчиць аб узросшим майстерстве празаіка як па лініі пабудови сюжета, так и Сћ абмалеСћци характараСћ. Максімальную ідейную навантаження нясе тут знойдзеная ім трапні Мастацкая деталь. Значнимі мастацкімі деталямі Сћ кантексце навели з'яСћляюцца цеснаватая куртачка, з якой вирасла дзяСћчина, и гарадское паліто, у якім яна, висока, струнка, на зайздрасць усім вяскоСћцам, ішла завеянай снігах вуліцай. Горад, Які вабіСћ Волькен сваім бляскам и новим, ширейшим и прастарнейшим жиццем, адарваСћ дзяСћчину пекло зямлі, пекло рідних каранеСћ. В«У гарадскім паліце ​​ішла цяпер ЛисаковічаСћна. ПазіраСћ Алесь їй встежити. I Шкадов зрабілася БанькоСћчику тає цеснаватае куртачкі, шкода Сћсяго, што було ди мінулася В». Разам з Адасевим смутки улоСћліваецца тут и аСћтарскі смутак аб критим, што перацягвае горад у палі абдимкі пісьменних и розумних вяскових жихароСћ.
Апошнім творити, напісаним на Волі, була навела В«Вам знаемаеВ» (1932). Абвінавачванні, якія пасипаліся на Головата Калюгі пасли з'яСћлення Першай часткі В«Нядолі ЗаблоцкіхВ», а затим В«Цеснаватай куртачкіВ», примусілі пісьменніка пакінуць уласціви ягонаму мастацкаму пісьму вострое жарт, досціп, іронію и пачаць пісаць інакш, без падтексту, мастацкі малюнак замяняючи плакатам. Альо замести плаката зноСћ атримліваецца таленавіти твор, дзе проста, па-пушкінску лаканічна и стримана расказать гістория Растані и випадковай сустречи Малад, паміж якімі пача квітнець Кахане.
У пачатку 30-х гадоСћ Калюга полоні працуе и на ніве перакладу. Яму належиць пераклад Рамана Ю. Альоша В«ЗайздрасцьВ» (1931). Разам з Кузьмою Чорним ен пераклаСћ з украінскай мови аповесць П. Панча В«Блакітния ешалониВ» (1931). З асаблівай любоСћю рабіСћ ен пераклад папулярнага Рамана Я. Гашака В«Пригоди Сћдалага ваякі ШвейкаВ» (1932). Калюга, Які таксамо пранікнена бачиСћ у жицці камічния бакі, вельмі імпанаваСћ твор чешскага празаіка.
Зх твораСћ, напісаних ва Сћмовах лагернага жицця и ссилак, дайшлі да нас няскончания Калюгави Аповесці - В«Дзе косці мелюцьВ», В«Зенка малі ніколі НЕ биСћВ», В«Зазори вам вядомага горада "и раманВ« Пустадомкі В».
Назва Аповесці В«Дзе косці мелюцьВ» навіяна, безумоСћна ж, лагернай частка пісьменніка. Ди и сами пачатак твора вияСћляе Глибокій сувязь з тагачасним станам яго души, яго філасофіяй Падзу и годині. Месцамі СћриСћкі Аповесці В«Дзе косці мелюцьВ» нагадваюць накіди Сћ запісной кніжци, створани як би Сћ вялікай спешци, няроСћна, разарвана. Гета и НЕ дзіСћна, бо зразумела, у якіх умів узнікаСћ твор. ПачинаСћ Калюга пісаць палі В«творити з-за кратВ» яшче Сћ мінскай Турм, а працягваСћ у сібірскай висилци. Жорсткий, страшна пісьменніку сучаснасць и поСћная надзо и паезіі мінуСћшчина гірка пераплятаюцца літаральна Сћ шкірним з гетих твораСћ. Туга па Люба серцу Беларусі, па растаптаних, а некалі яркіх марах перапаСћняе ледзь НЕ шкірну іх старонку. У центри Аповесці В«Дзе косці мелюцьВ» - навученци и настаСћнікі гарадскога вучилішча. Аднастайна, нецікава праходзяць у вучилішчи Сћрокі роднаВ мужицкім дзецям криСћскай мови, бо вядзе яе настаСћніца М. В., што НЕ любіць и не відають яе. Альо вось у Грукаціцкае гарадское присилаюць пригожую, зусім маладзенькую настаСћніцу, захоплення сваім прадметам, - и адносіни вучняСћ да роднаВ мови адразу мяняюцца. I В«палі тое роднаВВ» адразу сапраСћди стала сваім, Азаров святлом сапраСћднай паезіі. З Гумаров расказать Сћ Аповесці пра вучняСћ В«другог раздуранага класаВ», іх рашенне адсвяткаваць дзень святога Гультая, з псіхалагізмам випісани некатория чалавечия характар (НастаСћніци-пападзянкі М. В., інспектара Вірути и вучня Давида), аднако аб глибокім спасціженні чалавечих характараСћ у гетим розчини па причине яго незавершанасці гавариць НЕ даводзіцца.
Назва дзіцячай Аповесці В«Зенка малі ніколі НЕ биСћВ», гетак жа, як и Аповесці В«Дзе косці мелюць В», шмат у чим таксамо сімвалічная. Чи не дзіцячая, альо наіСћная думка хлапчука аб критим, што ен ніколі НЕ биСћ малим, пасприяла з'яСћленню гета Назв. Інши, больш глибокі Сенсит укладвае Сћ яе аСћтар: маленства и дзяцінства атрималася непаСћнаценним, дефармаваним у вар'яцкім, д'ябальскім Свеце 30-х гадоСћ, калі распальванне варожасці паміж бацькамі и дзецьмі прикривалася ідеяй класавай барацьби. У Аповесці есць сцена, калі малі син даносіць на бацьку, што ен з абагульненае Ніви палею Карів Сћночи мяшок канюшини принес. Бацьку пагналі, а маці и сина вигнала за парог. Калюга Сћважліва прасочвае шлях свойого маленькага героя да сталасці, вияСћляючи плиг гетим дасканалае відання псіхалогіі маленства. Ен акцентуе Сћвагу на тою, як паступова природжанае Сћ юним Чалавек перайначваецца пад відпливаючи існуючага Сћ грамадстве м...
