ни Дабрабит. ПраслужиСћши каля дваццаці гадоСћ и аб'ездзіСћши Прибалтику, Расію и Украіну, ен звольніСћся Сћ чине палкоСћніка. Нягледзячи на палю сціплую Адукация, Маскевіч биСћ інтелігентним Чалавек. Ен умеСћ пристасоСћвацца да різни умоСћ. Адвага и разважлівасць, вясели нораСћ и сяброСћскія адносіни да інших, вміння Биць галантним и цікавим кампаньенам здабилі яму павагу НЕ толькі сярод шляхти, альо Надав и аристакратиі. Як Чалавек свецкага ладу жицця С. Маскевіч биСћ індиферентним да релігіі. Абмежавани вузкасаслоСћнимі, каставимі СћяСћленнямі засцянковай шляхти, ен клапаціСћся толькі аб сваім материяльним дабрабице, а вирашенне питанняСћ вялікай палітикі пакідаСћ магнатам.
Цікавим помнікам, Які адлюстраваСћ падзеі нациянальна-визваленчай Вайни пад кіраСћніцтвам Багдаєв Хмяльніцкага, з'яСћляецца " Дияриуш" сина Самуіла Маскевіча - Багуслава Маскевіча, непасреднага Сћдзельніка Карна експедиций спачатку Сћ війську Іераміі Вішнявецкага на Украіне, а потим у війську Януша Радзівіла Сћ Беларусі. Гети "Дияриуш" пачинаецца з кароткіх аСћтабіяграфічних запісаСћ за 1643 и абриваецца апісаннем Падзу 1649 Значнае месца Сћ розчини адводзіцца апісанню Падзу, якія папяреднічалі паСћстанню Багдаєв Хмяльніцкага, паказу жицця магнацкага Двара Іераміі Вішнявецкага и інш. Усе гета служиць толькі пралогам да тієї асноСћнай часткі "Дияриуша", якаючи присвечана апісанню пачатку и ходу нациянальна-визваленчай Вайни. Треба падкресліць, што БагуслаСћ Маскевіч, як и яго бацька Самуіл Маскевіч, праявіСћ НЕ толькі Сћменне назіраць, альо и дакладна, а частина І вобразна перадаваць убачанае, пачутае и перажитае. Сведчаннем таго служиць у "Дияриуши" апісанне Запарожскай Сечи, украінскага СТЕП, розгрому Хмяльніцкім польскага війська пад камандаваннем Мікалая Патоцкага и Марціна КаліноСћскага, падаСћлення паСћстання Сћ Мазири и р. д. У яго "Дияриуши" есць няма добра випісаних батальних сцен, партретних и пейзажних замалевак, тонкіх назіранняСћ, праСћдзіва апісаних Падзу и паводзін людзей ва Сћмовах Вайни, іх узаемаадносін. АСћтар паказвае Вайн з усію яе жорсткасцю, разареннямі и незлічонимі ахвярамі. Асабліва яскрава и праСћдзіва паказани карціни злачинстваСћ, учинених у Мазири, Бабруйск и пад Речицай. Аднако палітичния сімпатиі Б. Маскевіча на баку шляхецкай Речи Паспалітай, а не паСћстаСћшага народу, Які, на мнение мемуариста, падриваСћ адзінства гета дзяржави.
Разнастайния падзеі грамадска-палітичнага и ваеннага характар, розния бакі жицця дробнай и буйної шляхти Беларусі XVII и XVIII ст. знайшлі адлюстраванне и Сћ шерагу інших, годинах Менш значних у літаратурних адносінах творах гісторика-мемуарнай прози, у якой асвятляліся, наприклад, перияди казацкіх паСћстанняСћ, руська-польскай Вайни 1654-1667 рр.., дзяржаСћна-палітичнага жицця Речи Паспалітай пазнейшага годині. З гетага пункту Погляду СћяСћляюць цікавасць "Дияриуши" сямейства АбуховічаСћ и інших прадстаСћнікоСћ мясцовай служилай шляхти рознага рангу, у якіх яскрава адлюстраваліся іх класавия пазіциі. Так, у приватнасці, у " Дияриуши" Піліпа Казіміра Абуховіча , Які ахоплівае падзеі грамадска-палітичнага жицця Речи Паспалітай за перияд пекло 1630 да 1654 р., досиць виразна відаць пазіция мемуариста, буйнога акаталічанага феадала, заклапочанага Сћнутраним неспакоем, викліканим ростам и Сћзмацненнем нациянальна-визваленчага руху, ініциятива якога зиходзіла пекло патриятична налаштуваних запарожскіх казакоСћ. Для яго, як и для інших прадстаСћнікоСћ яго класа, надзелених прав голасо и пеСћним материяльним дастаткам, виступи казакоСћ и простагландинів люду за палі жиццевия и релігійна-культурні та інтареси було варожим, а таму класіфікавалася НЕ інакш як занадта небяспечнае свавольства, супраць якога, на мнение Абуховіча, треба змагацца самимі рашучимі мерамі, як гета и було Зроблено плиг падаСћленні Сћ 1635 паСћстання Суліми. Як заСћзяти католік Абуховіч НЕ лічиСћся з релігійнимі інтаресамі кальвіністаСћ и таму вітаСћ сами жорсткі розгром іх абшчини Сћ 1640 біля Вільні. Рашуча асуджаСћ Абуховіч и паСћстанне пад кіраСћніцтвам Багдаєв Хмяльніцкага, називаючи яго "сялянскім самаСћпраСћствам", якое памнажалася Шкірні дзень и приносіла неймаверную шкоду шляхецкай Речи Паспалітай (рабаванні, папялішчи) причим усьо гета рабілася Сћ САЮЗ з варожимі їй шматлікімі татарскімі ордамі, што шукалі тут для сябе легкай наживи.
Вялікую гісторика-пазнавальную цікавасць травні " Дияриуш" білоруського шляхціца Адама кам'янського-Длужика , Які трапіСћ у канц 1657 у рускі Палон и вимераСћ крокамі Расію пекло Масква и да Сћсходняга Примор'я. У сваіх успамінах, напісаних у формі дарожних нататкаСћ, ен праяСћляе тонку назіральнасць, цвярози погляд на жицце, аб якім расказвае яскрава, а месцамі І з Гумаров. На доСћгім шляху нявольніка Сћ Далекі Якуцкій, а адтуль у Запаляр'е и Примор'е Сћ якасці зборшчика ясак Адам Каменскі-Длужик цікавіСћся літаральна Сћсім...
