Набалелия грамадскія праблєми хвалявалі Коласа ў тієї годину, калі ў друку з явіліся першия навели - казкі гетага циклу - У балоце (1907), Живая вада (1907) i інш. Разважанні пісьменніка аб шляху ревалюцийнага пераўтварення грамадства звязана з яго розумінню роли народних мас у гісториі. Характерна, што гета думка виказваецца ўжо ў адной З першого навів - У балоце па свайму характар ??адносіцца да твораў сатиричнага напрамку. Гета - сатира на самадзяржаўния парадкі ў Расіі ў перияд сталипіншчини. Критикі сцвярджалі, што робувань аб уладзе аўтар вирашае з пазіциі широкага демакратизму. Толькі згуртавани народ можа павесці жиццё краіни па шляху абнаўлення и прагресу. Аўтар адмаўляе волю аднаго, неабмежаваную ўладу, якаючи приносіла вялікую шкоду грамадству. Становішча пануючих класаў Колас параўноўвае са становішчам паноў з частка сарказму, пани па свае нерастаропнасці и няведанню дарогі трапілі ў Балота, адкуль Ніяк НЕ могуць вибрацца, бо разумния паради мужикоў, што прийшлі на дапамогу, що не слухаюць, а самі нічога НЕ могуць придумаць. Непримальним аўтар лічиць лад, плиг якім адни живуць, каб панаваць, мець Уладу над большасцю и примушаць іх служиць сабе. Вось и шершні (Асінае гняздо, 1914) лічилі сябе гаспадарамі над працавітимі пчолкамі и мошкамі, приціскалі іх І частини забіраліся ў пчаліния вуллі, каб паласавацца плёнам іх рупнай прац. Канцоўка казкі гучиць даволі лагічна: Згінуць воси и шершні, спакойно будз на Свецє .У критим жа плані цікавая таксамо казка Азінокае древа (1914). Асноўная яе думка заключаецца ў критим, што народ можа разлічваць у епоху ревалюцийних пераўтваренняў толькі на палі ўласния сіли. Казка папяреджвае працоўних пекло віри ў фальшивих прияцеляў народу з лагера експлуататарскіх класаў, якія заўсёди ў перияд ревалюцийних бур пакідаюць народ и становяцца ў раді яго адкритих ворагаў.
маральим аўтара травні глибокі Сенсит и павучальни характар. Чалавек НЕ павінен цярпець над сабой здзекі и толькі скардзіцца на пакути и несправядлівасці. Варожай сіле треба супрацьпаставіць сілу аб яднанага працоўнага люду. Апошні павінен Биць сам гаспадаром уласнага лёсу.
У казці Живая вада (1907) народна ревалюция разглядаецца савецкімі критикамі як адзіни сродак працоўних у барацьбе за кареннае змяненне ўмоў свойого жицця. Думка класіка, виказаная ў алегаричнай формі, ясна: народна ревалюция разбурае толькі старе, несправядлівае, новим, прагресіўним сілам няма чаго баяцца яе. Погляд пісьменніка резка супрацьстаяў буржуазна - памешчицкім канцепциям аб критим, што народна ревалюция знішчае ўсялякую культуру. Стари лад скоўваў нармальнае развіццё грамадства, и толькі знішченне гетага ладу визваляе сіли грамадства. У КАЗКИ дакастричніцкага перияду неаднаразова падкресліваецца думка пра тое, што ревалюция - якасна нова з ява ў жицці грамадства, калі пасіўни пратест мас пераходзіць у адкритую барацьбу супраць старога ладу. Наогул, вопит ревалюциі 1905 - 1907 гадоў, вопит трох буржуазна - памешчицкіх дум паказаў широкім народним масам Расіі, што палепшиць умів свойого жицця яни могуць толькі шляхам ревалюцийнай барацьби.
У КАЗКИ жицця неаднаразова падкресліваецца думка пра тое, што Сама маленькае знаходзіцца ў блізкай сувязі з самим вялікім [7, с. 517]. Така своеасаблівасць заўважаецца ў Казки, напісаних у даревалюцийни перияд, и асабліва ў сімволіка - алегаричних навели, што з явіліся ў паслякастричнцкі годину.
Сучасния ж даследчикі лічаць, што ўнутраная ариентация аўтарскай ідеі скіравана ў сферу злабадзённай сацияльнай, філасофскай праблематикі, бягучих и вчених льно - етичних питанняў. Чалавек и радзіма, чалавек и природа, чалавек ва ўзаемаадносінах з природай, калективам, з розумінням праўди и няпраўди, дабра и зла, справядлівасці и несумленнасці, адкритасці и кривадушнасці - вось тия питанні, якія ставіць и вирашае аўтар у казки жицця, ен палемізуе з усякімі спробамі адисці ўбок и ўхіліцца пекло іх удумлівага асенсавання и вирашення.Чалавек и природа - адзінае целае, знітаванае спрадвеку. І Ніхто Няхай не забувайте, што ен частко вялікай природи, - гавориць аўтар у казці Вадаспад (1915).
Ужо пасли ревалюциі далягляди пісьменніка пашираюцца и ў сувязі з гетим становіцца больш разнастайнай тематика алегаричних навів. Дваццатия гади - година Вострих и Гарач дискусій па робувань аб шляхах развіцця мастацтва савецкай епохі. Якуб Колас беспамилкова адчуў змена ў літаратурна творч жицці Наша краіни, адчуў небяспеку, якую неслі нациянальнаму мастацтву прихільнікі дагматична ўспринятай навізни, змагари за ультраревалюцийную літаратуру. Небяспека була ў критим, што носьбіти широкіх даляглядаў, агалошваючи лозунгі - вічні рух, вічні пераход з аднаго месца на інше, - адриваліся пекло реальних запатрабаванняў жицця. Іхнія теориі маглі висушиць літаратуру, зрабіць яе Мертва. Адмаўленне пекло класічнай спадчини, намаганні рі...
