хтаванага Сапега кодекса законау, такi як презумпция невiнаватасцi, дзяржауни ди нациянальна-культурні суверенiтет, релiгiйная талерантнасць i iншия, билi надзвичай прагресiуния для таго годині. Статут дзейнiчау на териториi Беларусi аж так 1840р., Надав пасли лiквiдациi Княства, i адиграу виключную ролю у захаваннi білоруського народу. (№ 4 ст.31)
Барацьбой за дасягненне самастойнасцi з `явiлася Змаганні у паслялюблiнскi перияд за захаванне дзяржаунаунасцi старабеларускай мови у ВКЛ, адстойванне адвечних на гета зямлi усходнеславянскiх духоуних каштоунасцей. Палимяним iх прапагандистам биу часті полацкi шляхцiц Васiль Цяпiнскi. У прадмове да видадзенага iм каля 1580г. на старабеларускай мове В«ЕвангелляВ» ен адзначиу, што В«Зацний, славний, довстіпнийВ» народ беларускi травні даунiя i багатия гiстаричния i культурні та традициi. А таму кнiгавидавец заклiкау В«великих княжатВ», пано, духавенства НЕ уживаць В«польські або інші пісмаВ», а развiваць Адукация на роднаВ мове. У прадмове да Статуту 1588г. Леу Сапега з годнасцю адзначау: В«Не чужий якой МОВА, альо сваею уласнай праві пiсания травнемВ». Статут патрабавау уводзiць у ВКЛ дзяржаунае справаводства на білоруський мове: В«А писар земський маєт по руську літерами і словами руськими вси листи, випіси і позв писати, а не иншим мовою і словаВ» (№ 1 ст. 138-139)
плиг падтримци прадстаунiкоу шляхецкага саслоуя широкае распаусюджванне у Вялiкiм княстве Лiтоускiм у канц XVI - пачатку XVII ст. атримала дзейнасць брацтвау - нациянальна-релiгiйних арганiзаций праваслаунага насельнiцтва, што узнiклi у адказ на прапольска-каталiцкую палiтику урада Речи Паспалiтай. Буйния беларускiя брацтва iснавалi у Вiльнi, Магiлеве, Берасцi, Слуцьку, Менський, Пiнску, Барисаве, Орши, Полацку, Мсцiславе, iнших Гарад. Яни сталi сапрауднимi iнтегратарамi білоруського тагачаснага грамадства на базі нациянальнай iдеi. У вiленскiм брацтва, што дзейнiчала з 1592г. плиг праваслауним монастир, налiчвалiся 370 членау, сярод якiх билi В«ихь милості княжата, панятія, рицерство, шляхта, міщаниВ». (№ 1 ст. 139)
Треба адзначиць, што будь-який виступ лiцвiнскага боці за захаванне самастойнасцi примушала урадавия коли Речи Паспалiтай iсцi на значнії уступкi. Так, пасли некалькiх СПРОБА Багуслава Радзiвiла у 1655 адкалоць Княства пекло Карон варшаускi сойм Речи Паспалiтай гетага ж 1655 забаранiу польскiм воiнскiм часцям пераходзiць без специяльнага дазволу межи Вялiкага княства Лiтоускага, а тих, хто порушували б забарону, дазвалялася знiшчаць.
У 1673 було принята рашенне, па якiм шкірно трецi сойм павiнен биу збiрацца у Вялiкiм княстве, у Гродно, i на iм маршалком павiнен биу вибiрацца адзiн з лiцвiнскiх депутатау. Плиг гетим у соймавай практици асобнасць Вялiкага княства Лiтоускага у дзяржауним арганiзме Речи Паспалiтай успрималася як даннасць. Рашеннi соймау Речи Паспалiтай падраздзялялiся на вки групи:
