Палітичнае, сацияльнаеканамічнае и духоСћнакультурнае становішча білоруських зямель у складзе Речи Паспалітай
В
Змест
1. Люблінская Сћнія и Сћтваренне Речи Паспалітай. Статут ВКЛ 1588
2. Евалюция дзяржаСћнага и сацияльнапалітичнага ладу на білоруських землях
3. Працес сацияльнай и палітичнай кансалідациі привілеяваних саслоСћяСћ
4. Винікі аграрнай реформи 1557 Еканамічнае и юридичнае становішча сялян
5. Развіцце гарадоСћ: рамяство, мануфактурна витворчасць и гандаль
Спіс викаристаних криніц
В
1. Люблінская Сћнія и Сћтваренне Речи Паспалітай. Статут ВКЛ 1588
АсноСћнай причинай, якаючи падштурхнула ВКЛ да збліження з Польшчай (Каронай), з'яСћлялася чарговая, сама працяглая Сћ яго гісториі Лівонская вайну (1558-1583). Так, у пачатку 1562 войскi маскоСћскага цара Івана грізного Сћжо дайшлi да Шклова, Орши, Вiцебска, а праз рік, 15 лютаго захапілі Полацк. p> НяСћдали для ВКЛ хід Вайни абудзіСћ у асяроддзі яго шляхти ідею заключення Сћніі з Польшчай у метах абарони палею краіни. Альо польскiя магнати вирашилi скаристаць цяжкае становiшча княства Сћ сваіх метах, навязаСћши яго пасли палі Сћмови Сћніі. Іх абмеркаванне пача 10 студзеня 1569 у Люблiне, дзе адкриСћся агульни сейм Польшчи i ВКЛ, а 1 сакавіка большасць вялікакняскіх делегатаСћ, що не пагадзіСћшися з польскiм праектам унii, пакiнула горад. У тих умів палякі дамагліся пекло Караль акта аб далученнi Украіни да Польшчи.
У адпаведнасці з зацверджаним 1 ліпеня 1569 актам уніі, абвяшчалася аб'яднанне Польшчи (Карон) i ВКЛ у федератиСћную дзяржаву - Реч Паспалiтую (РП) на чале з адзіним манархам Жигiмонтам II АСћгустам (15691572) и двопалатним сеймам. Для беларускалітоСћскай шляхти Сћтваренне агульнай дзяржави НЕ адкідвала магчимасці далейшага Сћдасканалення Сћнутранага жицця ВКЛ. Так, у 1581 тут биСћ створани Вишейш суд - В«ГалоСћни лiтоСћскi трибуналВ» и пача Працюю па падрихтоСћци новаго Статуту. У лiку распрацоСћшчикаСћ апошняга билі вiленскi ваявода, вялiкi гетьман и падканцлер ЛеСћ Сапега, канцлер Астафiй Валовiч i iнш.
Нови Статут, абнародавани Сћ 1588 р., уяСћляСћ сабою НЕ толькі звод законаСћ, а і прававую гарантию самастойнасцi палею дзяржави. Характерна, што Сћ ім зусім НЕ згадвалася аб стваренні РП. Усе яго 487 артикулаСћ увабралі норми адміністрацийнага, ваеннага, судовапрацесуальнага, шлюбнасямейнага и апякунскага, спадчиннага, зямельнага, ляснога и паляСћнічага, кримінальнага права.
Палiтични лад ВКЛ, замацавани Статут 1588 р., не адпавядаСћ таму яго становiшчу Сћ РП, якое визначиСћ Люблiнскi акт. Фармальна дзве дзяржави аб'ядноСћвалi толькi супольния манарх i сойм. Асобнимi ж для ВКЛ билi скарб i Манет, канцилярия, трибунал, війська, закони, дзяржаСћная мова. ВиканаСћчая Сћлада Сћ княстве здзяйснялася Сћласнай адміністрацияй на чале з канцлерів. Такім чинам, паглинання Каронай ВКЛ НЕ адбилося. Кіруючим вярхам княства Сћдалося захаваць яго самастойнасць у складзе федератиСћнай РП.
2. Евалюция дзяржаСћнага и сацияльнапалітичнага ладу на білоруських землях
У адпаведнасці з Люблінскай уніяй, вишейшимі органамі дзяржаСћнай залагодить Сћ РП билі кароль и парламент. Пасадена Караль з'яСћлялася вибарнай, а парламент (сейм) складаСћся з дзвюх палат - сенату и пасольскай ізби. Як Вишейш кіруючи орган сенат (рада) фарміраваСћся термінам на два гади з Найбільший знатних и Сћпливових прадстаСћнікоСћ духоСћних и свецкіх феадалаСћ, усяго да 150 чал. Больш за 200 депутатаСћ павятових сеймікаСћ складалі пасольскую ізбу. Папяредне абмеркавания пастанови аднагалосна прималіся на агульним пасядженні сейму и пасла зацвярдження іх Караль набивалі сілу закону. Іншая праворуч, што калі депутат, спасилаючися на права liberum veto, галасаваСћ супраць, то адхіляСћся Сћвесь заканапраект.
Вишейшая виканаСћчая Сћлада Сћскладалася на Караль. Пасли смерцi Жигiмонта II АСћгуста (1572) шляхта прад'явіла Новам Караль Генриху Валуа (15731574) пеСћния Сћмови, якія знайшлі адбітак у двох актах - В«Пакту канвентаВ» и так званих В«генрикавих артикулах В». Паводле першага дакумента, кароль абавязаСћся праводзіць палітику, скіраваную на Сћмацаванне знешніх сувязяСћ з Францияй. Паводле другог, ен биСћ абавязани склiкаць сейми Сћ Варшаві праз кожния 2 гади, а Сћ асобних випадкі - часцей. Дзейнасць манарха кантралявалася 16 сенатарамірезiдентамі. ЄП не меСћ права склікаць апалченне и СћсталеСћваць Нови падаткі без Згоди сейму. Шляхта набивала рацію стварення аб'яднанняСћ (канфедераций). Адмова Караль виконваць прад'яСћления артикули и апраСћдвала Сћзброенае яму супраціСћленне (Рокаш). Такім чинам, РП уяСћляла сабою канституцийную саслоСћную манархію. Сам кароль лiчиСћся В«Дерти сярод роСћнихВ» i абавязваСћся захоСћваць В«залатия шляхецкія вольнасціВ». p> На працягу амаль ста гадоСћ пасли Люблінскай уніі ВКЛ у палітичнай сістеме РП крейди статус...
