гета значиць з саслоўя шляхти. Усьо гета сведчиць аб критим, што Касцюшка и яго бліжейшия супрацоўнікі виказвалі, у дерло Чаргях, інтареси буржуазна-шляхецкага блоку и заклікалі да буржуазнай ревалюциі.
У трецяй частци асноўная ўвага ўдзяляецца робувань маралі и права ў перияд ревалюциі. У сваіх разважаннях аб маралі, праві, злачиннасці и правасуддзі Касцюшка дакарае терор. Ен прихільнік строгага захавання прававих норм, устаноўлених у Ходзьо буржуазнай ревалюциі, адначасова виступає супраць самавольства з чийго б там ні було боці. Яго маральния и прававия ідеі виказвалі інтареси ревалюцийна настроенай шляхти и буржуазіі и зиходзілі з принципу карисці для визвалення народу (нациі) ад залагодить манархічних дзяржаў, якія падзялілі Реч Паспалітую. На яго мнение настаў годину широкай асвета народу и яго актиўнага ўдзелу ў грамадскіх праворуч, чаму асабліва садзейнічае ревалюция. Справе палітичнай асвета народу и павишенню яго грамадскай актьгўнасці садзейнічае Свабода друку. У трак-таце, наприклад, гаворицца, што ў Франциі да ревалюциі була ўсяго Адна газета, а ў 1797 толькі ў адним Парижи виходзіла 150 газет, не лічачи департаменцкіх. З асветай народу разбураюцца и розния палітичния забабони як віра ў виключнасць каралеўскай залагодить и шляхти. [2, с. 64]
У чацвёртай частци разглядаецца робувань аб материяльним забеспяченні паўстання. Адзначаецца, што прамисловасць - гета Сіла, якаючи твориць багацці, якаючи можа развівацца на поўную сілу толькі плиг свабодзе, гаворицца аб природних багаццях краіни. Разам з критим адзначаецца, што «ў годину ревалюциі неабходна приносіць ахвяри: треба задавальняцца малим, калі ми хочам дабіцца Свабода». [5, с. 16]
У заключенні аўтар указвают, што ў народу, Які Жадан Свабода и вериць у перамогу, ёсць усьо падстави для дасягнення висакароднай мети. Калі ўсе будуць чоловікова змагацца, то праціўнік, Надав калі ен будз больш шматлікім, усьо ж Не зможу перамагчи.
У 1808 видаў у Нью-Йорку брашуру «Манеўри Коннай артилериі», інше виданні якой було апублікавана ў 1809 у Лондане. У йой абагульняўся вопит примянення артилериі ў Америци и Еўропе и даваліся рекамендациі па тактици яе примянення. [2, с. 65]
Перамогі напалеонаўскай Франциі над Аўстрияй и Прусіяй, а затим и розгром арміі Банапарта рускімі войскамі падавалі надзеі Касцюшку на магчимасць аднаўлення Речи Паспалітай пад пратектаратам Расіі. З викладаннем сваіх планаў аднаўлення Речи Паспалітай Касцюшка гутариў з імператарам Аляксандр I. Пісьмо Касцюшкі и яго сустречи з Аляксандр I дасягнулі пеўнага виніку. Цар аб'явіў аб амністиі ўсім польскім Салдат и афіцерам, якія знаходзіліся ў Франциі, дазволіў ім вярнуцца на радзіму са зброяй и з захавал воінскіх званняў, пакінуўши ўвесь корпус на ваеннай службі, аддаўши яго пад камандаванне свойого брата, вялікага князя Канстанціна. Гутаркі з Касцюшкам пависілі аўтаритет Аляксандра I у вачах польскай грамадскасці, дазволілі яму заняць больш цвёрдую пазіцию ў перагаворах з Прусіяй и Аўстрияй на Венскім кангресе, у виніку чаго ў маі 1815 билі падпісани дагавори паміж Расіяй, Прусіяй и Аўстрияй аб Варшаўскім княстве, а 9 червеня - генеральний акт Венскага кангресу.
Па трактатах Венскага кангресу заходная и паўночная часткі Польшчи заставаліся ва ўладанні Прусіі, паўднёвая частко Польшчи и частко Украіни заставаліся ў Аўстриі. Центральная частко Польшчи була далучана да Расіі и склалось Каралеўства Польскае. 27 Лістапада 1815 Аляксандр I падпісаў Канстьцуцию польського Каралеўства, якаючи ў тієї годину була Найбільший ліберальнай у Еўропе. У йой захоўвалася Некатор пераемнасць Канституциі Речи Паспалітай 1791, прадугледжваліся вибарнасць адміністрациі и суддзяў, вибарчае права паширалася на значную частко насельніцтва, што дасягалася параўнальна нізкім маёмасним цензам, парламент вибіраўся прамимі вибарамі ўсімі грамадскімі класамі, хоць і З нязначним удзелам сялян. [11, с. 132]
літах 1815 Касцюшка пераязджае на пастаяннае месца жихарства з Франциі ў Швейцарию, у гарадок Салюр. Пераезд биў виклікани критим, што пасли рестаўрациі Бурбонаў у Франциі пача праследаванне колишніх удзельнікаў ревалюциі, була абмежавана Свабода друку, узрос уплиў духавенства, супраць чаго ўсё жиццё змагаўся Касцюшка.
свае сямідзесяцігоддзе герой двох кантинентаў сустреў у атаченні сяброў и ўсеагульнай пашане.
Пераехаўши ў Швейцарию, Касцюшка працягваў актиўна ўдзельнічаць у грамадскім жицці. У пісьме да Адама Чартарийскага ен прапаноўваў удзяліць асаблівую ўвагу Народнай асвеце ў Беларусі и Літве. Адам Чартарийскі биў бліжейшим саветнікам Аляксандра I, у 1803 стаў куратарам віленскай вучебнай акругі, у якую ўваходзілі ўсе Беларускія губерні. Цели шераг шкіл у Беларусі билі адкрити па ініциятиве Чартарийскага з падачи Т. Касцюшкі, у критим ліку и вядомая С...
