Янка МаСћр - В«БацькаВ» білоруський дзіцячай літаратури
Янка МаСћр (1883-1971) - агульнапризнани В«бацькаВ» білоруський дзіцячай літаратури, пришоСћ у яе Сћ інший палового 20-х гадоСћ, и приход гети азнаменаваСћ наспелае Сћжо тади вилученне яе Сћ специфічную, суверенную галіну творчасці, звернута пераважна да читача дзіцячага Сћзросту. МаСћр працягнуСћ и замацаваСћ тієї працес В«суверенізациіВ» нациянальнай дзіцячай літаратури, Які намеціСћся Сћ пачатку XX ст. Калі старейшия Беларускія пісьменнікі Колас, Купала, Бядуля служилі як би Мастком паміж В«ДарослайВ» и дзіцячай літаратурамі, дик з приходам Я. МаСћра І О. Якімовіча апошняя пачинае виходзіць на самастойни шлях. p> Янка МаСћр стаСћ вядоми читачу Сћ 1926 р., калі Сћ В«Беларускім піянериВ» пача друкавацца дерло яго аповесць В«Чалавек ідзеВ» з такім інтригуючим, незвичайним для білоруський літаратури, загадкавим псеСћданімам: чарнаскури МаСћр, пов'язані Сћ адно з адвечна беларускім імем Янкам. Сенсом гетага псеСћданіма раскриецца трохі пазней, калі з'явяцца наступния Аповесці пісьменніка. А тади аСћтару, настаСћніку гісториі и геаграфіі 25-й чигуначнай мінскай школи Івану Міхайлавічу Федараву ішоСћ ужо 44-и рік, за плячима яго биСћ значний и важкі жиццеви вопит. p> Ен нарадзіСћся 28 красавіка (11 травня) 1883 у м. Лібаве (Латвія, поза горад імянуецца Ліепая). Бацька, сталяр, рана памер, и разам з маці малі Янка пераехаСћ на яе радзіму Сћ Вагомих Лебянішкі колишньої Ковенскай губерні. p> Хлопчик ріс у беднасці и нястачи, и толькі дзякуючи самаахвярним намаганням маці, якаючи марила чаго б гета НЕ каштавала вивучиць свойого сина, у 1895 ен заканчвае Пачатковая школу, а Сћ 1899 - Ковенскае рамеснае вучилішча, пасли чаго вчиняти Сћ Панявежскую настаСћніцкую семінарию, адкуль у канц 1902 за вальнадумства, В«За сумненні Сћ релігііВ» яго виключаюць з апошняга, випускнога, класа. Аднако пасведчанне настаСћніка пачатковай школи (1903) ен усьо ж атримаСћ, здаСћши екстернам іспити за семінарскі курс. p> Працаваць пачинаСћ у школі пад Панявежам (Нова месцев), затим биСћ пераведзени Сћ вагомі Битча на БарисаСћшчине. Найяскравіша падзея Сћ біяграфіі пісьменніка - удзел разам з Я. Коласа у нелегальним настаСћніцкім з'ездзе, што адбиСћся Сћ весци МікалаеСћшчина Сћ 1906 У В«Трудовому спискуВ», Які захоСћваецца Сћ архіве пісьменніка, адзначани Сумно винік гета падзеі для яе Сћдзельніка: В«1906. VIII. Звільнено зі служби і відданий під суд ... В»Як паказваюць дакументальния материяли, Іван ФедараСћ биСћ НЕ толькі Сћдзельнікам з'езда, альо и адним з яго ініциятараСћ. Судова справа цягнулася доСћга, амаль два гади. Федарава да педагагічнай ПРАЦІ НЕ дапусцілі и Сћзялі пад нагляд паліциі. Толькі праз 5 гадоСћ, у 1911 р., яму Сћдалося Сћладкавацца викладчикам у приватнай гандлевай школі Мінска, о з восені 1917 ен стаСћ настаСћнікам геаграфіі и гісториі Сћ мінскай чигуначнай гімназіі, а пасли ревалюциі стаСћ настаСћнікам 25-й чигуначнай школи імя А.Р. Чарвякова. p> НастаСћніцкую працю взяти ФедараСћ пакінуСћ толькі Сћ 1930 р., калі перайшоСћ на працю взяти Сћ дзяржаСћнае видавецтва Беларусі, дзе працаваСћ аж так 1936 уключно. У души ж ен усероСћна заставаСћся настаСћнікам.
Літаратурная творчасць напачатку и виспявала з патреб педагагічнай ПРАЦІ, з Жаданом захапіць вучняСћ прагай ведаСћ аб бязмежнасці світлу и няспиннасці развіцця чалавецтва, альо Сћ хуткім годині стала неадольнай творчай патребай, унутранай неабходнасцю, викліканай загадкай самогу феномена дзіцяці, што прицягвала яго як бацьку, як настаСћніка, як Чалавек наогул І, нарешце, як пісьменніка. У пошуках гета разгадкі ен ішоСћ пекло витокаСћ, пачинаючи з гісториі Чалавек наогул. p> У Аповесці В«Чалавек ідзеВ» ен зазірнуСћ у глибіні стагоддзяСћ, звярнуСћся да жицця першабитнага Чалавек на тієї стадиі яго развіцця, калі Чалавек толькі станавіСћся на ногі, нічога яшче НЕ СћмеСћши - не вирабляСћ Прилад, що не ствараСћ нових речаСћ, а толькі вучиСћся каристацца гатовимі, ​​природнимі, що не валодаСћ агнем, що не СћмеСћ ні смяяцца, ні плакаць, ні гавариць. У Аснова сюжета Аповесці пакладзени сам працес развіцця Чалавек, мільеннагадови, пакутліви и драматични, напоСћнени барацьбой за палі жицце І з самім сабой, шлях працяглага и маруднага назапашвання НЕ толькі вопиту практичнага, альо и духоСћнага. Чи не паступаючися Сћ целим навуковасцю (што не вимикати спречнасці и гіпатетичнасці асобних аСћтарскіх меркаванняСћ, якія могуць и НЕ адпавядаць Цалко сенняшняму стану навукі), МаСћр разам з критим виходзіць за рамкі стружи и дакладнай навуковасці: ен імкнецца дзякуючи фантазіі Сћзнавіць живи малюнкі, сценкі з жицця першабитнага Чалавек, разгадаць, змаделіраваць яго пачуцці, думкі Сћ тих ці інших канкретних сітуациях. АСћтар фіксуе Сћвагу на Найбільший драматичних, напружаних момантах жицця: смерць старога дзядулі, жанчини з дзіцем, виратаванне Чалавек з Багно, авалоданне вялікай сілай природи - агнем, з якім звязваецца радасць и гора першабитнага Чал...
