, надрукаваним Биць НЕ можа. Високапастаўлени царскі чиноўнік добра адчуў у камедиі В. Дуніна-Марцінкевіча сатиру НЕ толькі на станавога пристава, но и на ўсю сістему царської суду и законнасці. Станави пристаў Кручкоў, Які приязжае на розгледиш Справи Ліпскага и Пратасавіцкага и плиг гетим паводзіць сябе нахабно чинам, дзейнічае пекло імя найяснейшай Карон, увесь годину спасилаючися на всеміластівейшія царскія ўкази. Гетим пісьменнік падкреслівае мнение, што беззаконнасць була ўзаконена ўсёй сістемай царської самаўладдзя. Паводзіни Кручкова сярод шляхти - з едлівая пародия на правасуддзе. Чи не паспеў ен яшче пачаць розгляду, а ўжо гучиць яго загад, каб шляхта несла хабар: Няхай аддадуць хурману, ди спакуйце там харашенька на возі [Дунін-Марцінкевіч 2007, с. 281]. А ў годину розгледиш Справи шляхта и апамятацца НЕ паспявае, як на яе сиплюцца розния штрафи:
Оскаржений Протосавіцкій має зараз же уплот мит 20, прогінних 16 і на канцелярію 10 рубльов. Жалующийся Липський в половині того, сведкі, катория бачилі бійку, а не баранілі, - по 9 рубльов, а вся інша шляхта, што НЕ бачила дракі, за тоє, што НЕ бачила, - па 3 рублі [Дунін-Марцінкевіч 2007, с. 283].
Гета яшче да абвяшчення декрета - присуду. А па присудзе - зноў:
а) Тихону Протосовіцкому, як кримінальній злочинцеві, призначається: 1) 25 лоз на голій землі без дивать і 2) штрафу 25 руб. на користь тимчасового прісуісіівія; б) Івану Тюхай-Липському, як завдав особисту образу Протосавіцком, призначається: 1) 15 лоз на диване і 2) 15 руб. штрафу на користь тимчасової присутності; в) свідки, які бачили бійку і не розняли забіяк, - 1) по 10 лоз на диване і по 10 руб. штрафу на користь тимчасової присутності; д) всієї іншої шляхті, яка не бачила, а тим самим не могла і розняти забіяк, призначається: 1) по п'ять лоз на диване і по п'ять руб. штрафу на користь того ж присутності [Дунін-Марцінкевіч 2007, с. 284].
Падобна гогалеўскаму Ревізору, гета п єса критикуе адміністрацийна-бюракратични апарат царскай Расіі, у приватнасці тое самавольства, якое Панаван ў Судзі и з якім больш за ўсё приходзілася сутикацца простаму чалавеку, - сцвярджаў А. Семяновіч.- Акрам таго, Дунін-Марцінкевіч висмеяў тут норави правінцияльнай білоруський шляхти, яе виключнае невуцтва, ганаристасць и фанаберистасць. Успомнім, што и Гогаль у сваім Ревізори падвергнуў жорсткай критици норави правінцияльнага рускаго мяшчанства и дваранства [Семяновіч 1986, с. 9].
Нахабству и цинізму Кручкова няма межаў. Ен так вольна адчувае сябе сярод фанаберистай, прастакаватай, запалоханай яго присудамі шляхти, што НЕ лічиць патребним захоўваць Надав знешнюю форму правасуддзя. Ен аб яўляе вінаватимі тих, хто ніякіх адносінаў да впоратися не травні. Читаючи царскія ўкази и закони, ен дапускае такія сцвярдженні, якіх ніколі не було и Биць НЕ можа:
За указом Всемилостивейшей государині Єлисавети Петрівни 49 квітня 1893 і Всемилостивейшей Катерини Великої від 23 вересня 1903 ... жовтня 45-го ,.. березня 69-го ... [Дунін-Марцінкевіч 2007, 283-284].
Больш таго, ен Надав за викаристаную на працесе паперу дзяре гріш и зноў жа НЕ толькі у вінаватих, но и ў сведкаў, и ў усіх інших:
Наостанок: г) прісеняясь до указу ея величності Анни Іоанівни 1764 Жовтень 45-го числа за негербової папір, спожиту і наявну вжитися в справі цій, - Протосавіцкій 5, Липський 3, свідки по 2, а всі інші по рублю сплатять ... [Дунін-Марцінкевіч 2007, с. 284].
Кручкоў упеўнени, што така несусвітня лухта будз принята шляхтай за чистую праўду.
Глядзі ж ти! Як ен на бяду нашу ўсе ўкази и закони як репу гриз и не заікнецца [Дунін-Марцінкевіч 2007, с. 283], - гавориць да смерці напалохани Пратасавіцкі.
Кручкоў жа задаволена и цинічна паўтарае: Закони, міленькія, закони!
Абуренне, Горичів, усведамленне гістаричнай асуджанасці вираження шляхти як сацияльнага саслоўя вилілася ў Дуніна-Марцінкевіча ў ачишчальни сміх, ім запоўнена шкірна старонка Пінскай шляхти, - піша Я. Янушкевіч.- Зав'язка дзеяння застаецца ніби за кадрам, и глядач присутнічае, сочиць за висвятленнем канфлікту [Янушкевіч 2007, с. 227]. Сатиричнае завастренне з дапамогай гратеска дазваляе Яскрава ўбачиць псіхалогію паводзін царскіх адміністратараў Кручкова и Пісулькіна. Ім чиноўнікам, прибилим на суд праві ў глухі палескі кут, няма ні законаў, ні абмежаванняў. Цитавания ж Кручковим на памяць параграфи и ўкази (згідно з указом Всемилостивейшего Государя Петра великого, в 1988 року березня 69 дня послідував, і застосовуючись Статуту Литовському розділу 5-го, параграфа 18-го ... »[Дунін-Марцінкевіч 2007, с. 284])- гета ширма, фігави лісток І Великому нічога, якія, аднако, у вачах фанаберистих ди цёмних шляхцюкоў здаюцца незлічонимі божимі пр...
