иказаннямі.
Пісьменнік їдка висмейвае царскі суд. Тия, хто павінен ахоўваць Закон і строга іх притримлівацца, першимі ж іх парушаюць. Народ даўно заўважиў здольнасць чиноўнікаў викаристоўваць закони ў сваіх інтаресах. Стари кавалер Куторга, Які ў п се сиплю приказкамі и примаўкамі, на словах Ціхона Пратасавіцкага, што асесар абдзяре як ліпку, гавориць:
Ось дзіва, - на те ен и асесар! Заўваж толькі - у яго и рукі даўжей, як у другіх людзей. Ти ведаеш яго припавесць: чирвонае - Бела ўсё перадзелае.
Дзе ўнадзіцца юриста,
Вимеце хату дачиста.
Такіх дзіваў нагавориць,
Так многа кручкоў натвориць,
Што, пачасаўши затилак,
Чи не рассупоніш памилак.
Чи не дасі? Цябе замучиць.
Добра стара казка вучиць:
Дзяре каза ў ліс лозу,
Воўк дзяре ў ліс козу,
А ваўка - мужик Іван,
А Івана - ясні пан,
Пана ўжо дзяре юриста,
А юристу ?.. Д яблаў триста !!!
[Дунін-Марцінкевіч 2007, с. 274].
Добра вивучиўши норави и звичкі служкаў самадзяржаўя, прості люд разам з критим можа пекло іх Хіба што адкупіцца, альо НЕ абараніцца. Цікавае и тое, што прості люд (Гришка) таксамо можа весці суднові працес, Надав у присутнасці пристава.
Гришка (та шляхти). І ви разварушицеся: катория бачилі бійку - па дзесяць, а катория НЕ бачилі - па пяць рублёў, - злажицеся ў купу, паднясём Найяснейшай Карон. Дик ен зжаліцца над вамі и дзело кончиць; вось як яни, людзі судовия, умеюць: і воўк будз ситі, и кози цели [Дунін-Марцінкевіч 2007, с. 285].
Безумоўна, галоўнай дзеючай асобай ў п есе виступають суднові чиноўнік - станави пристаў Кручкоў. Вобразе Кручкова - типови вобразе прадстаўніка царської суду ніжейшай інстанциі. Ен стаіць блізка да многіх вобразаў, виведзених рускімі и ўкраінскімі драматургамі ў сваіх п есах. А. Семяновіч лічиць, што ... Кручкову ўласціви тия ж Риси характар ??(хабарніцтва, хцівасць, махлярства, нахабства, вихвалянне), што и гогалеўскаму гараднічаму Сквазнік-Дмуханоўскаму, апекуну богаўгодних устаноў Земляніку, суддзі Ляпкіну-Цяпкіну, а таксамо Некатор персанажам з п еси А. Астроўскага Даходнае месца (Вишнеўскі, Юсаў, Белагубаў) i п еси І. Катляреўскага Наталка-Палтаўка (Тетервакаўскі) [Семяновіч 1986, с. 10].
плиг стваренні вобразе Кручкова В. Дунін-Марцінкевіч звяртаецца да такогого распаўсюджанага ў мастацкай літаратури, асабліва ў драматургіі, приёму, як завастренне и перавеліченне. Гети приём дазваляе пісьменніку гіпербалізаваць вобразе сатирична, згусціць Фарби вакол таго або іншага героя, зрабіць яго прадметам усеагульнага сміху.
Кручкоў падаецца драматургам у резка адмоўних, сатиричних Фарби. Альо ен таксамо НЕ трактуецца аднабакова, як виключна агідни тип. Стаўленне да яго больш складанае: гети чалавек спаўна викаристоўвае свае службовае становішча, хітрамудра І як толькі можна (ЦІ наадварот, няможна) наживае ўласнае багацце. Альо разам з критим ен винаходліва и ўмела каристаецца цемнатой и забітасцю адних, самахвальствам и ганарлівасцю другіх, Жадан ажиццявіць свае шчасце треціх [Адамовіч 2007, с. 81], - адзначае Г. Адамовіч.
Вельмі ўмела пристаў вицягвае гріш са шляхти, Надав за свае приміренне павінни заплаціць.
Кручкоў. Ось так добра! Цяпер, панове бацькі, падпішице міравую и злажице міравих пошлін па вки капейкі.
Пісулькін (убока). Чи не биў б суднові чалавек! Пабраў рублі ди яшче па капейкі сяга. У іх ужо така натура: без капеек и чверцяў, як без СОЛІ ўстраву, Ніяк НЕ абойдуцца; капейкі и чверці - так скарбу, а рублі - сабе. [Дунін-Марцінкевіч 2007, с. 288]
Кручкоў НЕ толькі нахабно, но и двуаблічни чалавек, Які з карисцю для сябе викаристоўвае Загай и слабасці інших. Та ўсіх ен знаходзіць падиходи, каб НЕ толькі цяпер и тут узбагаціцца, но и мець Надаль прибитак са свае впоратися. У апошнім акце ен сам пачинае зварку паміж іншимі шляхцічамі, Альпенскім и Статкевічам: Чи не но мені, чи не но мені, Няхай у суд падаюць, Тагда приеду на слідство! Бивайце здарово! [Дунін-Марцінкевіч 2007, с. 291], каб праз нейкі годину зноў правесці харошае жніво.
Тип махляра-прайдзісвета и яго паширенне сярод прадстаўнікоў різни сацияльних груп, у дадзеним випадкі ў судзейскім асяроддзі, знаходзіцца ў центри ўвагі мастакоў слова з часоў Старажитнасці.
Акрам ТЕМи критикі царської суду, В. Дунін-Марцінкевіч закрануў у свае камедиі яшче дз...
