іў у ваенна-ревалюцийную арганізацию, якую ўзначальвалі будучи генерал Парижскай камун Я.Дамброўскі и Сябри М.Чарнишеўскага З.Серакоўскі. Сам жа Кастусь з'яўляўся адним з кіраўнікоў ревалюцийна налаштуваних студентаў.
Було таксамо знаёмства з літаратурай, што прапагандавала перадавия ідеі, з часопісам Современник raquo ;, з герценаўскім Колоколом raquo ;. I адкриццё для сябе сапраўднай Беларусі, а не тієї, якую Падаван афідийная гістаричная навука. Менавіта ў гети перияд ен упершиню па-сапраўднаму адчуў сябе синам Літви (читай - Беларусі). I зразумеў, што за яе будучиню треба змагацца з тимі, хто закабаліў рідну Зямля. У ліку ж захопнікаў К.Каліноўскі аднолькава бачиў и рускіх, и палякаў. Разам з критим НЕ ставіўся да іх Агульї, раздзяляў перадавую частко грамадства и тих, хто хацеў Беларускі народ тримаць у пакори, що не даючи яму магчимасці свабодна развівацца. I ганариўся беларусамі, якія прималі ўдзел у паўстанні 1794 року, а пасли и 1 831-га. ганариўся сваім земляком Тадевушам Касцюшкам. I Пакуль яшче НЕ здагадваўся, што стані неўзабаве яго паслядоўнікам, пачаўши барацьбу за нашу и вашу Свабоду. [5, с. 33]
Кастусь робіцца стваральнікам и душею нелегальнай ревалюцийнай арганізациі ў Гародні, разам з паплечнікамі ездзіць па навакольних вёсках и мястечках, дзе вядзе прапаганду сярод сялян, рихтуючихся да паўстання. [6, с. 100]
гета меце служить и нелегальна беларуская газета Му-жицкая праўда raquo ;, якую надзелени Яскрава публіцистичним и літараратурним Талент Каліноўскі пачаў видаваць у 1862 Годзе супольна з Феліксам Ражанскім и Валерием Урублеўскім. Аўтар и редактар ??большасці нумароў газети, Кастусь сам браў удзел у яе паширенні: развозіў па вёсках, раскідваў па дарога. Ен імкнуўся развеяць ілюзіі сялян, паказаць, што царскі МАНІФЕСТ аб скасаванні пригоннага права - гета чарговае ашуканства працоўнага люду. Кастусь заклікаў змагацца за тоє, каб прийшоў годину, што ніколі ніякай нікому мужикі паншчини служиць НЕ будуць и ніякага ў казну аброіку плаціць, и народ наш будз вольні и шчасліви . [6, с. 100]
пасли загадуй аб ягоним аришце Каліноўскі перайшоў на нелегальнае становішча и дзейнічау пад канспіратиўнимі прозвішчамі Макаревіч, Чарнецкі, Хамовіч, Хамуціус ... [9, с. 100]
увосени 1862 ен узначальвае Літоўскі правінцийни камітет, што рихтаваў визваленчае паўстанне ў Беларусі и Літве. Кастусь стаяў на чале Найбільший паслядоўних ревалюциянераў, якіх, у адрозненне пекло лібералаў ( білих ), називалі чирвонимі raquo ;. Яни ви-ступалі супраць саслоўнай няроўнасці, за демакратичную республіку, за перадачу зямлі сялянам. Каліноўскі лічиў, што народи Бсларусі, Літви и Украіни павінни Самі вирашиць робувань пра сваю незалежнасць. Білої ж лічилі галоўнай задачай аднаўленне Речи Паспалітай у межах +1772 року. [7, с. 21]
пасли пачатку паўстання білим удалося адхіліць Каліноўскага и ягоних прихільнікаў пекло кіраўніцтва. Ен стаў паўстанцкім камісарам Гарадзенскай губерні, здолеў прицягнуць да ўдзелу ва ўзброенай барацьбе шмат сялянаў. Улетками 1863 Кастусь зноў узяў у палі рукі кіраўніцтва Віленскім паўстанцкім центрам, Які годинах називалі Чирвоная Жонд .
Паўстанне ў Беларусі ўжо задихатися. Адзін з інсургентаў - пастанцкі камісар Магілёўскай губерні Вітаўт Парфіяновіч - на допице видаў Каліноўскага. У лютим 1864 диктатар паўстання raquo ;, Які жиў у Вільні ў Святаянскіх мурах (побачим з Сабор святога Яна) пад імем Ігната Вітаженца, трапіў у рукі царскіх жандараў. У годині слідства и суду Кастусь тримаўся надзвичай чоловікова. На прапанову аблегчиць свій лёс, назваўши некатория адраси и імёни, ен адказаў: калі грамадская шчирасць з'яўляецца дабрачиннасцю, то шпіёнства апаганьвае чалавека. Усведамленне гонару, уласнае годнасці и таго становішча, якоє я займаў у грамадстве, що не дазваляюць мені ісці па іншим шляху raquo ;. [8, с. 21]
Царскі ваенна-паляви суд присудзіў правадира інсургентаў да смерці на шибеніци. Страта адбилася 10 (22) сакавіка 1864 року в віленскай гандлёвай полишаючи Лукішкі.
Помнік К. Каліноўскаму ёсць у г.п. Свіслач. Верицца: Будз и ў Мінску.
2. РЕВАЛЮЦИЙНАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ каста КАЛІНОЎСКАГА
Паўстанне 1863 на Беларусі и роля Кастуся Каліноўскага ў ім даволі поўна асветления ў білоруський, рускай и польскай гістарияграфіі. Аднако Каліноўскі часцей упамінаўся як герой паўстання, а нациянальна-Беларускі напрамак яго дзейнасці доўгі годину не визначаўся. Як справядліва адзначае гісторик Г.В. Кісялсў, гета залежався пекло самогу ўзроўню развіцця нациянальнага руху білоруського народу. Гістарична виверанай аценци Каліноўскага перашкаджаў распаўсюджани ў свій годину погляд на паўстанне 1863 на Беларусі як на Акция виключна польска-шляхецк...
