ую, дзе Беларускі народ виступаў у роли аб єкта, а не суб єкта гісториі. Ва ўсёй шматграннасці паўстае асобі Каліноўскага ў сенняшні годину. Яго дзейнасць даследуецца ў кантексце праблєми фарміравання білоруський нациі, пераемнасці ў развіцці грамадска-палітичнай думкі на Беларусі. Гета дазваляе дасягнуць значнай Ступені аб'ектиўнасці ў тлумаченні Падзу и паводзін людзей. Спречкі аб ідейна-палітичних пазіциях Каліноўскага працягваюцца и ў цяперашні годину. [4, с. 109]
Па вяртанні К. Каліноўскага з Пецярбурга на радзіму склалось ревалюцийная сітуация, якую паскорила сялянская реформа, што крейди, як вядома, палавінчати характар. Наспявала новае паўстанне супраць царизму. К. Каліноўскі стаў кіраўніком так званих Чирвоная - Найбільший рашуча налаштуваних. Альо и сярод іх ен вилучаўся критим, што ўскладаў асабліва вялікія спадзяванні на народ. Чи не баяўся яго, як некатория шляхецкія ілжеревалюциянери, а вериў у яго. [10, с. 3]
Для К. Каліноўскага галоўним було спалучиць антипамешчицкі рух з нациянальна-визваленчай барацьбой. А ў гетим, па яго перакананні, можна разлічваць на Поспех толькі плиг ўмове, калі народи аб'яднаюцца. У критим ліку и з рускім. Аб гетим засведчила падпольная газета Хоронгов свободи raquo ;, якую пачаў видаваць напяредадні паўстання: Народ маскоўскі скаланяецца пекло Наша векавой криўди. Ен свабодним братам нашим, а не пригнятальнікам Биць Жадан ... raquo ;. [10, с. 3]
Спачатку К.Каліноўскі ствариў падпольную арганізацию на Гродзеншчьше, а пасли ў Вільні ўзначаліў Літоўскі правінцияльни камітет, Які з'яўляўся галоўнимарганізацийним центрам Чирвоная Беларусі и Літви. На літа 1862 припадае пачатак випуску Мужицкай праўди - Першай білоруський газети, якой вийшла сем нумароў (апошні ў червені +1863-га). Шкірні з іх пачинаўся зваротам Дзецюкі и заканчваўся подпісам Яська-гаспадар з-пад Вільні .
Такі псеўданім ен узяў невипадкова (калі знаходзіўся на нелегальним становішчи, виступаў и пад іншимі імёнамі). Слушно наконт гетага позначають вядоми Беларускі гісторик и пісьменнік Г. Кісялёў: Вялікі Сенсит закладзени ўжо ў саму форму псеўданіма. Гаспадар - не просто селянін, а шанавани ў вёсци чалавек, са свае гаспадаркай, асобним Двар и зямельним надзелам, яго меркаванні мелі чималу Вагу для інших вяскоўцаў. Семантика слова магли виклікаць и дадатковия глибокія далёкасяжния асацияциі (гаспадар - уладар, гаспадаром даўней звалі вялікага князя літоўскага). I Вільня на проста горад, місця, а спрадвечни центр усяго регіёна, старажитная сталіца моцнай некалі дзяржави. Тут стагоддзямі рабілася вялікая палітика. Вядома ж, гаспадар з-пад Вільні міг сказаць штосьці важнае мужик усёй Беларусі и Літви raquo ;. [8, с. 16] ен гавариў: праўдзіва, адкрита, даходліва. Ен адкриваў білорусам вочи, каб зразумелі яни, што народам з'яўляюцца. Народам вялікім, з багатай нациянальнай гісторияй и традициямі: Биў то калісьці народ наш вольні и Багат. Чи не помняць гетага Наші бацькі и дзяди, але я вичитаў у старих кніжках, што так калісьці бувала. Паншчини Тагда ніякай НЕ бьшо. I няма чаго таму дзівіціся, бо було лісі шмат, поля колькі хочаш, а людзей мала, так навошта служиць паншчину на Зямля, калі шкірних міг лісі вицерабіць, хату сабе паставіць и меці свае поле raquo ;. I працягваў: Те ў суседстве з намі жиў Німець и Маскаль. Аднаму и іншому багацтво Наша Калол ў вочи - каб іх так колька схапіла, та и хацелі нас сагнаць з наша Бацькаўшчини. Треба було бараніцца ... raquo ;. [10, с. 3]
калі ў студзені 1863 ў Польшчи пача паўстанне, Літоўскі правінцияльни камітет вирашиў падтримаць яго и абвясціў сябе Годинним ревалюцийним урадам Літви и Беларусі. К.Каліноўскі и яго паплечнікі билі поўния рашучасці. На месцев паступае інструкция аб критим, што памешчикі, якія Найбільший люта ставяцца да сялян, будуць сувора карацца. Рабілася ўсё дзеля таго, каб у шаренгі барацьбітоў стала як мага больш людзей пекло зямлі, тих, хто прагае сапраўднай Свабода. А ў гети годину ??laquo; Білої raquo ;, баючися свойого народу, захапілі кіраўніцтва ў Варшаві и Вільні. Яни збіраліся зусім адхіліць К. Каліноўскага и яго аднадумцаў пекло паўстання, но Такі злавесни намір ажиццявіць ім НЕ ўдалося. Стаўши ревалюцийним камісарам Гродзенскай губерні, К. Кяліноўскі дамогся, што гети регіён ператвариўся, па сутнасці, у парахавую бочку. [5, с. 36]
Широкі розмах барацьба крейди таксамо на Віленшчине, Ко-веншчине. Менавіта ў гети годину асабліви Сенсит набиў пароль паўстакцаў:
- Каго любіш?
Люблю Білорусь.
Так узаемна!
Гасло жа биў нязменна адзін и тієї жа: За нашу и вашу Свабоду raquo ;. [10, с. 3]
Царскія ўлади не так на жарт спалохаліся и развязалі рукі аднаму з самих агалцелих сатрапаў...
