ПаСћстанне 1830-1831 рр.. на Беларусі
У канц 20-х рр.. XIX ст. нациянальна-визваленчи рух, узброени ідеяй незалежнасці Речи Паспалітай, уступіСћ у нову фазу свойого развіцця. Нетриваласць у самої Аснова САЮЗ паміж самадзяржаСћнай Расіяй и канституцийнай Польшчай, невикананне палаження, зафіксаванага Венскім кангресам пра магчимасць "распаСћсюджвання Свабода (канституциі) на Сћсей териториі колишньої Польшчи Сћ межах 1772 ", сістематичнае парушенне правоСћ и Свабода, гарантаваних канституцияй 1815 р., мляво да резкага абвастрення супяречнасцей паміж Расіяй и царством Польскім.
У снежні 1828 у Варшаві Сћзнікла Тайнан ваеннае Тавариства падхарунжих, ініциятарам стварення якога биСћ П. Висоцкі. Тавариства планавала забойства Мікалая I пад годину яго каранациі Сћ Варшаві (травень 1829 р.) и захоп залагодить. ЗмоСћшчикі вагаліся, термін виступах некалькі разоСћ пераносіСћся. Непасредна падштурхнулі да паСћстання ревалюцийния падзеі Сћ Франціі и Бельгіі (ліпень 1830 р.).
Мікалай I планаваСћ кінуць на розгром ревалюцийнага руху Сћ Заходняй ЕСћропе армію Царства Польскага и ЛітоСћскі асобни корпус. Аб гетих планах стала вядома Сћ Варшаві, и кіраСћнікі апазіциі адчулі. што далей адцягваць паСћстанне Нельга. У ноч на 29 Лістапада 1830 р. у Варшаві курсанти школи падхарунжих захапілі арсенал. Іх падтримала большасць насельніцтва. Вялікі князь Канстанцін ПаСћлавіч, фактични намеснік імператара Сћ Царстві Польскім, дзейнічаСћ нерашуча, а потим увогуле приняСћ рашенне аб адводзе расійскіх войскаСћ з польскай териториі.
У паСћстанцкім руху вилучиліся дзве асноСћния плині: кансерватиСћная на чале з аристакратам А. Чартарийскім и ревалюцийная, так звана "левіца", сярод кіраСћнікоСћ якой Найбільший актиСћную ролю адигриваСћ I. Лялевель. Кансерватари баяліся Сћзмацнення народнаго руху Сћ ходзе паСћстання, а таму и НЕ лічилі патребним здзяйсненне грунтоСћних Сацияльна-еканамічних пераСћтваренняСћ. Яни імкнуліся паказаць паСћстанне як канфлікт Царства Польскага з Расіяй, а не як нациянальна-визваленчи рух польскага народу. Вирашиць канфлікт аристакрати прапаноСћвалі дипламатичним шляхам, а таму Сћсяляк стримлівалі патриятичния сіли и падрихтоСћку арміі да вядзення ваенних дзеянняСћ з Расіяй. ПрадстаСћнікі гетага накірунку займалі болиласць упливових Пасад у арміі, урадзе и складалі асноСћную частко Сћ сеймі.
АсноСћная ідея праграма "Патриятичнага тавариства", так званай "Левіци", укладає Сћ барацьбе за незалежнасць, аднаСћленне Речи Паспалітай 1772 як централізаванай дзяржави. "Левіца" адлюстроСћвала інтареси пеСћнай часткі сяредняй и дробнай шляхти, буржуазіі, студенцка-вучнеСћскай моладзі. "Патриятичнае тавариства" виступала адзінай палітичнай сілай, Сацияльна праграма якой улічвала інтареси падаткових саслоСћяСћ. У змаганні з расійскім самадзяржаСћем яна разлічвала на польскі народ. "Левіца" падкреслівала, што Змаганні ідзе НЕ супраць рускаго народу, а накіравана супраць расійскага абсалютизму. Толькі "Патриятичнае тавариства "адзначала, што паСћстанне можа мець Поспех, калі ахопіць усьо земли колишньої Речи Паспалітай, а таму биСћ вилучани гасло "За нашу и вашу Свабоду". Альо ревалюцийная плинь НЕ була кансалідаванай, яе СћплиСћ у сеймі, арміі биСћ нязначним.
КіраСћніцтва паСћстаннем сканцентравалася Сћ руках кансерватиСћних дзеячаСћ, якія спачатку спрабавалі наладзіць перамови з Канстанцінам ПаСћлавічам и Мікалаем I, альо безвинікова. 18 Снігові 1830 пачаСћ роботу польскі сейм. Пад націскам патриятичних СІЛ 20 сніжно ен приняСћ Маніфест, Які абвяшчаСћ нациянальни характар ​​ПаСћстання, а галоСћнай Мета паСћстання Змаганні за "незалежнасць и Свабоду". У студзені 1831 сейм детранізаваСћ Мікалая I з польскага прастола.
Многія пасли разумелі неабходнасць теритарияльнага паширення паСћстання на заходнія губерні Расіі. I. Лялевель, М. Махнацкі настойвалі на тою, што польська армія павінна пачаць рух на Сћсход и дапамагчи сваім братам скінуць стрибне расійскага царизму. Альо толькі з пачаткам паСћстання на землях билога ВКЛ на розгледиш сейму билі винесені питанні аб палітичних адносінах паміж царством Польскім и ВКЛ у будучай дзяржаве. Аднако арганізация канкретних дзеянняСћ НЕ визначалася асаблівай ефектиСћнасцю. Толькі 1 травня Нациянальни Сћрад приняСћ рашенне аб дапамозе жихарам білоруска-літоСћскіх зямель.
На териториі Беларусі непасредная падрихтоСћка да паСћстання пача Сћ студзені 1831: Вусни агітация, распаСћсюджванне пісьмових адозваСћ, збор сродкаСћ и зброі. Акцент плиг гетим рабіСћся на цяжкае становішча краю, Які пригнечани "Маскалямі". Насельніцтва заклікалі Сћзяць у рукі зброю. Альо ніякіх канкретних абяцанняСћ, як палепшиць становішча насельніцтва, що не гуча.
критим годинах шляхта, якаючи прибила Сћ Варшаву з заходніх губерняСћ Расіі и пажадала Сћдзельнічаць у ваенних дзеяннях, па ініциятиве I. Лялевеля була аб'яднана Сћ "Клуб аб'яднаних слов'ян". 22 студзеня...
