ухі и кажушкі (часта вишития), буркі, тоўстия - у палець-паўтара - и доўгія паліто з капюшоном, для зімовай дарогі, світкі (другія Назв - латуха raquo ;, сярмяга raquo ;, сукман raquo ;, жупан ) рознага відтінку, альо, часцей за ўсё, Білої, годинах расшития Чирвоная сукном (Гомельшчина), сінім шнурком (Бихаўшчина), зялёним шнурком або Чорнай скурай (пад Клімавічамі). Таму натоўп сялян заўсёди здалёк виглядаў білим. [8, с.32]
Цікава, што некатория Назв билі агульнимі для пеўних відаў вопраткі, но диференцираваліся па полавай приналежнасці носьбіта, наприклад: сукман - Адзенне з сукна, суконнае верхняе адзенне и сукманка - Каротких жаночая верхня вопратка. [20, с. 31]; латуха - Вялікая Хусткого ў клітку, палеская світка - верхня суконна вопратка з бакавимі клінамі, зневаж. паліто з шерага сукна, саматканая світка, Латушка - Стара Парвану світка [14, с. 255]. У другім випадкі назва віда адзення ( латуха ) больш характерна для мужчинскай верхняй вопраткі.
Верхняе адзенне вираблялася з больш тоўстих и грубих гатункаў палатна и сукна. Узімку вельмі папулярная було адзенне з Футре - кажух, бурка альбо сярмяга. I шляхта, и сяляне насілі армякі, сярмягі, аднарадкі, латухі, катанкі, казакіни, каптани. Адрозніваліся яни якасцю материі, з якой шиліся, и ўпригожаннямі. Калі сял. вопратка була ў АСН. з даматканих тканін, то шляхецкая - з тканін імпартних. Сярмяга - пераважна сял. адзенне шерага (адкуль и назва) ЦІ каричневага відтінку з тоўстага сукна. Латуха спачатку була млявий. хусткай, якую насілі жанчини ў непагадзь, альо з цягам годині яна наблізілася ў кроі да світи. [1]
Виключна мужчинскім відам адзення биў жупан - найболее папулярнае адзенне шляхецкага саслоўя. Цікава, што адзінка жупан - Даўнейшае мужчинскае верхняе адзенне травні паронім жупа - Дзіцячая вопратка. [15]
Такім чинам, лексічния адзінкі семантичнага поля адзення паказваюць полавую приналежнасць, сацияльни статус носьбіта. У большасці випадкаў лексічния адзінкі суправаджаюцца епітетамі, сярод іх пераважаюць колеравия: Чорна-чирвония візерункі, зялёния, калі травамі, зялёна-каричневия, сінія, калі валошкі. [8, с. 26]
таксамо ўказани материял для вопраткі: тканіна - Палатний (кужельнае, лляна), сацін, шоўк, Скура. Упригожанні, згодна з міфалогіяй, мелі сімвалічнае значенне. Так, вишиўка звичайна размяшчалася на каўняри, падоле, рукавах и ўтварала абарончую мяжу.
1.2 Галаўния ўбори
З семантичнай групи Вопратка видзяляецца падгрупа Галаўния ўбори raquo ;. Першів з іх - намітки raquo ;. Гета доўгі, вузкі шматок палатна, звичайна з облямівкою ЦІ вишиўкай, накриццё Головата ў замужніх жанчин у виглядзе рушніка з аздобай, пакривала нявести; даўняе Народнай жаночае накриццё Головата з доўгага и вузкага палатна, якім перавязвалі Головата. І паколькі Палатний було заўсёди Бела, то и жанчин звичайна називалі белагаловимі. [16, с.225]
Такі надзвичайни галаўни ўбор, як намітки, меў дзве разнавіднасці - жаночую и дзявочую. намітки raquo ;, палаценкави галаўни ўбор, Які абвіваўся вакол Головата, пад падбароддзем и пасли спускаўся на спіну (дзявочая намітки патиліци НЕ прикривала, а спускатися па плячах на грудзі багата и гожа затканимі и вишитимі канцамі). [8, с. 29]
Адзначаецца цікави вясельни дзявочи галаўни ўбор. Вянок, абшити парчею и сухозлітним Золатая (часта стогадови) [8, с. 29]. Від галаўнога ўбора звичайна паказвае статус и сямейнае становішча - заміжня жанчина ЦІ яшче дзяўчо. У.Караткевіч апісвае ў творити момант змена статусу дзяўчини на жанчину: Валаси жаніха и нявести (расплецения) прадзяваюць па адной пасмі ў пярсцёнак и разам падпальваюць, а пасли надзяваюць жаночи галаўни ўбор. Пачинаюцца плач, риданні нявести, лямант, усхліпи. Ясна, што тая сама нявеста будз насіць, што хоча, заплятаць валаси, як хоча, што Головата raquo ;, намітки raquo ;, чапец raquo ;, крендаль (так називаюцца жаночия галаўния ўбори) адразу схаваюць у скриню. Альо ў глибінних вёсках абраду, яго дробязних, вонкавих рисаў, тримаюцца зацята. [8, с. 29]
Наступний від гал.убора - чапец. Слова адносіцца да агульнаславянскай лексікі, аб чим сведчиць пашираная етималогія:
Чапец. рід. п. очіпка?, укр. чепе? ць, блр. чепе? ц, ін-рос. чепьць, болг. чепи? ци мн. черевики raquo ;, сербохорв. че? пац жіночий очіпок raquo ;, словен. ? е? р? с, чеськ., Слвц. ? єресі, польськ. сzерiес, ст.-калюж. ? ?? рс, н.-калюж. Сорс, Серс. [18]
Караткевіч у творити апісвае НЕ толькі жаночия галаўния ўбори, но и мужчинскія: Ясна, што НЕ трималіся ў куфром и валяния шапкі магеркі (усечани конус з адгорнутимі краямі), брилі, футравия шапкі аблавухі raquo ;, або рагатоўкі з Бєлай аў...
