Яшче Сћ 1822 Аляксандр I видаСћ указ аб забароне таємних арганізаций на териториі Царства Польскага и заходніх губерняСћ. У червені 1823 пад кіраСћніцтвам сенатара М. Навасільцава була створана следчая камісія Сћ Віленскай навучальнай акрузе. У 1823 паліция Вільні виявіла дзейнасць Тайнан арганізациі и Сћ виніку працяглага, больш чим рік, наслідком пад суд трапіла 108 чал., з якіх 20 билі пригаворани да туремнага зняволення з далейшай ссилкай (Т. Зан, А. Сузін, Я. Чачот) i висилкі Сћглиб Расіі (А. Міцкевіч).
Нягледзячи на пеСћную нациянальнапатриятичную скіраванасць віленскіх таваристаСћ, іх дзейнасць уяСћляла сабой частко агульнарасійскага руху, скіраванага супраць неабмежаванага самаСћладдзя и стрибне народу. Так, у асяроддзi рускай елiти, якой з'яСћлялася дваранст ва, узнiк Моцний рух за рефармаванне дзяржаСћнага ладу i грамадскага жицця. У далейшим яго Сћдзельнiкi увайшлi у гiсторию пад назвав В«дзекабристаСћВ». На пачатку 1820х рр.. у краiни склалiся два буйнейшия тайния таваристви - ПаСћночнае Сћ Пецярбургу на чале з М. МураСћевим i ПаСћдневае - у Тульчин (Украiна) на чале з П. Пестелем. Размяшченне на териториi Беларусi расiйскiх узброєні сiл (ЛiтоСћскi корпус) сприяла Сћзнiкненню афiцерскiх таємних суполак, звязане з ПаСћночним або ПаСћдневим тавариствамi. На Беларусi у РІЗНИТЬСЯ годину жилi i дзейнiчалi М. МураСћеСћ, М. Лунiн, Я. Абаленскi i iнш.
Каб прицягнуць польську шляхту да сумеснай барацьби, П. Пестель згаджаСћся на перадачу РП Вiленскай, Гродзенскай, часткi Мiнскай губерняСћ. У распрацаванай ім В«Руській правдіВ» було запісана, што Білорусі не могуць Биць самастойнимі и зза слабасці палею ніколі НЕ змогуць ствариць асобнай дзяржави.
М. МураСћеСћ у палею В«КанституциiВ» прадугледжваСћ федератиСћни лад Расii у складзе асобних територий па Сћзору ЗША. ЛiтоСћскабеларускiя землi планавалася Сћключиць у дзве дзяржави: заходная (Са сталiцай у Вiльні) i ДняпроСћскую (са сталiцай у Смаленску). p> Члени ПаСћдневага тавариства С. МураСћеСћАпостал, М. БястужаСћРумiн i iншия, якiя служилi у Бабруйск, распрацавалi план дзяржаСћнага перавароту. Пачатак яго звязваСћся з ариштам Аляксандра I, яго брата Мiкалая i усей свiти Сћ годину меСћшага адбицца наведвання ІМІ бабруйскай крепасцi. Альо В«Бабруйскi план" не знайшоСћ падтримкi у змоСћшчикаСћ и царська інспекция бабруйскай крепасці 13 верасня 1823 прайшла без ексцесаСћ.
палі плани адносна расійскага самаСћладдзя будавала и польська шляхта. Так, у 1820х гадах у Царстві Польскім група афiцераСћ стварила так званае В«Патриятичнае таваристваВ», якое крейди свій Статут, Центральни камiтет, а таксамо 7 правiнцияльних аддзелаСћ, у критим лiку ЛiтоСћскi з центрам у Вiльнi. АсноСћнай Мета усей арганiзациi з'яСћлялася адрадженне РП у межах 1772 У ЛiтоСћскi правiнцияльни камiтет уваходзiлi К. Радзiвiл, генерал Вайнiловiч, граф Солтан и інш. Члени тавариства шукалі прихільнікаСћ у ЛiтоСћскiм корпусі, стваралi арсенал зброi у Вiльнi, альо зза правалаСћ у Варшаві билі вимушани перапиніць палю дзейнасць. Пасли розгрому паСћстання на Сенацкай полишаючи 14 Сніжне 1825 слідства стало вядома аб кантакте дзекабристаСћ и асобния члени Патриятичнага тавариства билі асуджани.
У 18211826 рр.. у Беластоцкай i Свiслацкай гiмназiях дзейнiчала Тайнан тавариства культурнаасветніцкага накірунку В«ЗаздалегідьВ» у ліку 50 чал. на чале з Ф. Ляховiчам. Яни ставілі на меце Сћдасканаленне сваіх характараСћ, фарміраванне грамадскіх густаСћ, захаванне польскай мови, што, на іх мнение, маглів пасприяць адрадженню РП. Каб абуджаць патриятичния пачуцці, зарані насілі прозвішчи Славута суайчиннікаСћ (Б. Харобрага, С. Батория, Ю. ПанятоСћскага).
У 1825 Ф. Ляховіч даведаСћся аб існаванні Сћ Беластоку В«Тавариства ваенних сяброСћВ» и приняСћ рашенне наладзіць з ім сувязі. Гета тавариства Сћ складзе 45 чал. узнікла па iнiциятиве билога фiламата М. Рукевiча и афіцераСћ асобага ЛiтоСћскага корпусу КАПIТАЛ К. Iгельстрома и паручика А. Вягелiна. Так восені 1825 беластоцкія В«заздалегідьВ» дзейнічалі сумесна з ІМІ, а затим самастойна.
Адгалоскi паСћстання сталічних дзекабристаСћ мелі месца на Беласточчине i у Бабруйск. Пасли няСћдалай СПРОБА сарваць присягу Мiкалаю I салдат ЛiтоСћскага пiянернага баталіях 24 Сніжне 1825 у м. Браньск на Беласточчине билi пакаран кіраСћнікі и шераговия члени В«Тавариства ваенних сяброСћ В»Рукевiч, Вягелiн, Iгельстром.
Такім чинам, тайния таваристви на Беларусі билі знішчани Сћладамі або перасталі існаваць па інших причинах. Тия веди, духоСћния каштоСћнасці и ідеі, якія прапагандаваліся філаматамі, філаретамі, заранамі и інш., сприялі Сћмацаванню польскай нациянальнай свядомасці и патриятизму. Наколькі моцнимі билі наступстви дзейнасці таваристваСћ, сведчилі падзеі паСћстання Сћ Польшчи, Літве и Беларусі (18301831) пад гаслам адрадження РП у межах 1772
4. Развіцце сельскай гаспадаркі, прамисловасці и Гандль. Реформа П. Кісялева
Феад...
