нациянальную и релігійную накіраванасць роднай адукациі.
На ўзор сталічних патриётаў у Вільні з лютаго 1912 було створана Віленскае Адзяленне «руського нациянальнага САЮЗ. Асноўния пункти яго статуту зводзіліся да наступнага: «... Аб'яднаць мясцовае руСКае насельніцтва ў імкненні захаваць нациянальни здабитак Расіі ў краі - віру, мову и народнасць, умацаваць духоўную и культурну сувязь з кареннай Расіяй». Старшинёй гета арганізациі 30 сакавіка 1912 биў обрані С.А. Кавалюк. Палітика царизму и правих партій праявілася ў третій Думі. У кастричніку 1910 депутати разглядалі «Палаженне аб Пачатковая вучилішчах». Високу актиўнасць плиг яго абмеркаванні праявілі епіскап Мітрафан (Магілёўская губернії, у третьому Думі - фракция правих) i протаіерей А.С. Вяраксін, якія галасавалі за прапанови ўрада, імкнучися НЕ дапусціць паширення ўживання ў заходніх губернії польскай, яўрейскай и білоруський моў.
Адзінства рускай дзяржаўнай мови, викладанне ва ўсіх урадавих, грамадскіх и приватних школах виключна на рускай мове, - такою була платформа Віленскага «руського нациянальнага САЮЗ» па гетим питанні.
Падзеі 1905-1907 рр. унеслі істотния змена ў сістему Народнай адукациі. Акрам царкоўнаприходскіх шкіл, якія існавалі з сяредзіни 19 стагоддзя, на Глибоччине билі адкрити Народния вучилішчи ў селах Кавалі Глибоцкай воласці, Празарокі и Псуя Празароцкай воласці, вёсци Чарневічи Чарневіцкай воласці, сяле Свіла Пліскай воласці, вёсци Мосар Луцкай воласці, сяле Верхняе Верхнянскай воласці, сяле Залісся Залескай воласці.
Працент дзяцей школьнага ўзросту (8-13 гадоў), якія наведвалі школи, складаў сярод хлопчикаў прикладна 20%, сярод дзяўчинак - 7-8%.
Медицинскае абслугоўванне краю развівалася з пачатку 70-х рр. 19 стагоддзя. Паводле ўказа пекло 24 снігових 1868 на шкірні Павєтьє призначаўся адзін урач, 7-8 фельчараў и 3 павітухі. Таке становішча було ва ўсіх губернії, дзе НЕ билі ўведзени земства, у критим ліку и Ў Віленскай.
Першів ўрачебни ўчастак з невялікай лячебніцай плиг ім на Дзісеншчине биў адкрьгги ў мястечку Лужкі. Ен абслугоўваў 12 валасцей, у критим ліку и Глибоцькому. Таке становішча захавал да пачатку 20 стагоддзя. Вядома, што ў 1895 ў Глибокім биў приёмни пакой, у якім працаваў фельчар Восіп Каншицкі и павітуха Алена Харак. У тієї годину у Глибокім знаходзіліся вольнапрактикуючия ўрачи Ісідор Карлавіч Махтус и Мікалай Станіслававіч Пулікоўскі. Надав у пачатку 20 стагоддзя лячебніца знаходзілася ў Лужках, а ў Глибокім заставаўся тієї жа приёмни пакой, дзе фельчарам биў Анісім Артаеў, а павітухай Мари Барушка. Билі тут вольнапрактикуючи ўрач М.С. Пулікоўскі, приватная аптека ўдави Фелтертол. Гандляри-яўреі трималі 3 аптекарскія Крам, працавапі магазіни Мордуха Шульгейфера, Моўши Астроўскага и Моўши Фейгельсон. Фельчарскі пункт биў у вёсци Мазурава Чарневіцкай воласці.
Духоўнае жиццё насельніцтва було неразриўна звязана з релігіяй. Праваслаўния церкви билі ў селах Псуя Празароцкай воласці, Слабада Докшицкай воласці, Залісся Залескай воласці, Верхняе Верхнянскай воласці, Свіла и мястечка Галубічи Пліскай воласці, сяле Бикаўшчина Празароцкай воласці, вёсках Кавалі, Тумашов, Забор'е, Мамаі Глибоцкай воласці, Чарневічи Чарневіцкай воласці.
Римска-каталіцкія касцёли дзейнічалі ў в. Прошкава, селах Празарокі Празароцкай воласці, Дзеркаўшчина Норицкай воласці, вёсци Мосар Луцкай воласці и сяле Удзела Верхнянскай воласці.
Малітоўни будинок старавераў биў у в Ластавічи Глибоцкай воласці.
У 1-й чверці 20 стагоддзя ў Беларусі активізуецца працес абудження нациянальнай свядомасці, цяга народу да кулитури. Адной з праяў гетага працесу Сталі так звания Беларускія вечаринкі - Вечар білоруський нациянальнай культури, якія ладзіліся ў Беларусі и за яе межамі творчай інтелігенцияй, студентамі, сялянамі. Актиўни ўдзел у такіх вечаринках бралі вядомия дзеячи білоруського адрадження, такія, як І. Буйніцкі са сваім калективам, Паўліна Мядзёлка, чиё юнацтва и першае далученне да білоруський культури прайшлі ў Глибокім. Найбольшае паширенне Беларускія вячоркі мелі ў 1910-1914 рр. Яни адбиваліся ў Празароках, Глибокім и інших паселених пунктах Глибоччини.
У пачатку 20 стагоддзя Беларускі народ Чака цяжкае випрабаванне. 19 ліпеня (1 жніўня) 1914 пача 1-я сусветная вайну. З літа 1915 значная частко териториі Беларусі стала аренай ваенних дзеянняў. Та восені фронт дакаціўся да Пастаў, и нямецкі раз езд з явіўся ў Глибокім, якое апинулася ў прифрантавой паласі и знаходзілася ў тилу третього рускай арміі, што ўтримлівала ўчастках Заходняга фронту пекло Возера Дрисвяти да мястечка Смаргонь. У 1915 була пракладзена чигунка Глибокае- Пастави. Лінія фронту ў тієї годину праходзіла каля Пастаў, а Глибокае було прифранатвой Базай забеспяче...
