, дадатковае да асноСћнага, виражанага дзеясловам, и адказвае на питанні што робячи? што зрабіСћши? Призначенне дзееприслоСћя Сћ мове апраСћдана критим, што з яго дапамогай можна деталізаваць апісанне працесу, раскриваючи характар ​​узаемадзеянняСћ паміж асноСћним и дадатковим дзеяннем. ДзееприслоСћі падобна да дзееприметнікаСћ узбагачаюць дзеяслоСћ и дапаСћняюць яго сенсава.
ДзееприслоСће аб'яднае Сћ сабе примети дзеяслова и присолСћя.
ДзееприслоСћі биваюць закончанага и незакончанага тривання адпаведна триванню дзеяслова, пекло якога яни Сћтворани. ДзееприслоСћі незакончанага тривання Сћтвараюцца пекло асноСћ дзеясловаСћ цяперашняга годині з дапамогай суфіксаСћ -учи (-ючи),-ачи (-ячи) : сумуючи, ганяючи, бачачи и абазначаюць дадатковае дзеянне, што адбиваецца адначасова з дзеяннем, абазначаним дзеясловам-виказнікам: напаткаСћ калгаснікаСћ, ідучи полем .
ДзееприслоСћі закончанага тривання Сћтвараюцца пекло Аснова інфініива або дзеяслова прошлаго годині плиг Сћдзеле суфіксаСћ -уши і-ши : сцярпеСћши, пастригши и абазначаюць дадатковае дзеянне, якое папяреднічае дзеянню, виражанаму дзеясловам-виказнікам: засмяяСћся, прачитаСћши ліст . Даволі редка сустракаюцца випадкі, калі дзееприслоСћі закончанага тривання абазначаюць дзеянне, якое адбилося пасли дзеяння, названага дзеясловам: Раптена лінуСћ дождж, намачиСћши наша адзенне .
ДзееприслоСћі могуць Биць зваротнимі: падхапіСћшися, схаваСћшися .
Категория годині дзееприслоСћям НЕ Сћласціва, форми гуляючи - гуляСћши адрозніваюцца триваннем. Тою не менше дзееприслоСће Сћ кантексце можа набиваць значенне годині у дачиненні да дзеяння, названага дзеясловам-виказнікам, примету якога яно абазначае, м. зн. значанія адноснага годині : бегучего, накульгваСћ; стаміСћшися, припиніСћся .
ДзееприслоСће, паясняючи дзеяслоСћ, з6ліжаецца з прислоСћем и здольна пераходзіць у яго. Такі працес називаецца адвербіялізацияй. Адвербіялізаванае дзееприслоСће страчвае дзеяслоСћния примети, уживаецца без перелогових слоСћ и виступаю як проста акалічнасць спосабами дзеяння: сказаць НЕ думаючи, павітацца седзячи.
ДзееприслоСће НЕ характерна для битавога гутарковага маСћлення, яно паширана Сћ пісьмових Стила мови. ДзееприслоСће дапамагаюць пазбегнуць аднастайнага пералічення асобних дзеянняСћ, перадаць акалічнасці и характар ​​падпарадкавання аднаго дзеяння іншому.
У білоруський мове зусім натуральнимі Сћтвареннямі Сћспримаюцца дзееприслоСћі незакончанага тривання пекло аднаскладових дзеясловаСћ типу біць, жаць, шиць - борючись, жнучи, шиючи , якія адсутнічаюць у рускай мове. Утвараюцца таксамо немагчимия Сћ рускай мове дзееприслоСћі пекло дзеясловаСћ з суфіксам -ну-: мокнучи, цягнучи.
ДзееприслоСћі, утворания пекло дзеясловаСћ незакончанага тривання з дапамогай суфіксаСћ -уши,-ши (бегши, касіСћши) лічацца парушеннем літаратурнай норми.
Правіла пабудови сказаСћ з дзееприслоСћямі патрабуе, каб дзеянне, виражанае дзеясловам-виказнікам, утваралася тієї самай асобай або прадметам, якому належиць дзеянне, абазначанае дзееприслоСћем.
Уживаенне некатора приназоСћнікаСћ
Беларуская назва приназоСћнік перагукваецца з греч. рrо thes ІS , што Сћ літаральним перакладзе абазначае "Перад словами". ПриназоСћнік називаюць службовай часцінай мови, и гета назва Цалко адпавядае яе роли. Побачим з канчаткамі приназоСћнікі Сћдзельнічаюць у спалученні слоСћ и визначенні адносін паміж ІМІ Сћ оповіді або словазлученні. Такім чинам, для виканання палею функциі приназоСћнікі павінни Сћживацца плиг граматична самастойних и паСћназначних словах.
ПриназоСћнік афармляе рознага характар ​​адносіни паміж назоСћнікамі и займеннікамі, лічебнікамі, назоСћнікамі и іншимі часцінамі мови, здольнимі субстантивавацца. Рознае значенне форм залежиць менавіта ад приназоСћніка и адпаведнага схилу. Аднако биваюць випадкі, калі з адним и тою жа схилах уживаюцца розния приназоСћнікі, тади яни Сћдакладняюць значенне приназоСћнікава-склонавай канструкциі. Наприклад, приназоСћнік у связваецца з накіраванасцю дзеяння Сћнутр предмета, приназоСћнік на Сћказвае, што дзеянне накіравана на паверхню предмета.
Адносіни паміж словамі Сћ оповіді и словазлученні маюць РІЗНИТЬСЯ характар, адпаведна и семантика приназоСћнікаСћ разнастайная, Найбільший паширания іх значенні - прасторавия,
часавия, аб'ектния, азначальния, причинния, метавия, умоСћния, параСћнальния и інш. Гетия значенні Сћласціви Сћсім приназоСћнікам, якія Сћтвараюць аднародную Сћ сенсавих адносінах групу. Шкірні канкретни приназоСћнік здольни праяСћляць приватнае, "індивідуальнае" значенне Сћ межах словазлучення.
У білоруський мове большасць приназоСћнікаСћ аднасклонавия, гета значиць, уживаюцца з адним схилах ( Каля чигункі, воддаль пале...
