адзеним К. Жерам). I причини гетага кризісу треба шукаць як ва Сћзмоцненай паланізациі мясцовага насельніцтва, так и Сћ паширенні нарматиСћнай естетикі класіцизму, якаючи дапускала білоруський В«прастамоСћеВ» толькі Сћ В«нізкіхВ», парадийна-бурлескних жанрах. Для В«високіхВ» жанраСћ (трагедия, ода) патрабавалася В«ВисокаВ» (польська, лацінская або стараславянская) мова. МоСћнае раздваенне назіраецца Надав у творчасці аднаго и таго ж аСћтара: у камедийних творах К. МарашеСћскага и М. Цяцерскага Сћживаецца беларуская мова, а іх трагедиі на античния сюжети Сћ адпаведнасці з естетикай класіцизму напісани па-польску.
Лепшия паетичния и драматичния творить інший палового XVIII ст. сведчаць, што зацяжни кризіс білоруський літаратури паспяхова пераадольваСћся. У епоху Асветніцтва створани мастацкія помнікі, якія па сваім змесце и мове Сћжо Цалко належаць да пригожага пісьменства новаго годині.
1.2 Паезія
Дзве тенденциі, абумоСћления Сћздзеяннем класіцисцкай естетикі, виразна прасочваюцца Сћ білоруський паезіі епохі Асветніцтва. Релігійнае и панегіричнае вершатворства перайшло пераважна на польську мову. У редкіх виключеннях (вершив на смерць Антона Салагуба, на приезд у Дубає каля Пінска польскага Караль Станіслава АСћгуста) адчуваецца свядомая архаізация, зварот да В«високайВ» лексікі старої білоруський літаратури. З рукапісних зборнікаСћ амаль Цалко знікае пісенна-інтимная лірика. Альо затое паспяхова развіваецца бурлескна паезія. Нараджаецца палітичная сатира (В«Разгавор імператрици з Ільгештромам лістоСћниВ», В«Указ ГарачВ», В«ПраектВ»). p> На паграніччи часоСћ Барока и епохі Асветніцтва Сћзнік віншавальни верш I. Храптовіча В«Усім многі століття в новій хаці В», напісани Сћ пачатку 40-х рр.. на Навагрудчине Сћ сувязі з канкретнай падзеяй - уваходзінамі Сћ нову хату дзедо и бабулі Маладога Паета. Класіцисцкія канони яшче НЕ Цалко запаланілі аСћтара, що не адгарадзілі яго пекло гутарковай мови. Побачим з критим у вершили Сћжо няма и празмернай екзальтаванасці, релігійнасці, характерних для аналагічних барокових твораСћ. Храптовіч славіць дзедо и бабулю за зямния дабрачиннасці, Жадан ім зямних даброт. У віншаванні паетизуецца не-абстрактними палац увогуле, а канкретни нови будинок, у якім сабраліся госці на Сћваходзіни:
Палац Гойн. в нім пригожо,
ПоСћберано Усюди гожо,
Де підеш, напасешся очи,
ГледеСћбись аж до цемнай ночи.
АсноСћнае месца Сћ білоруський паезіі інший палового XVIII ст. займалі бурлескно-сатиричния розчини, якія дасціпна парадзіравалі біблейскія сюжети аб стваренні світла, вигнанні з раю дерло людзей, нарадженні Христя, яго Сћваскресенні и сашесці Сћ пекла. Ад ранейшага релігійнага зместу Сћ травестациях па сутнасці застаюцца толькі традицийния імени. Адносіни святих, В«жихароСћВ» неба нагадваюць реальния, зямния адносіни. Каларитна и даволі дакладна перадаюцца деталі паСћсядзеннага жицця білоруського сялянства.
Тематична бурлескна паезія епохі Асветніцтва дзеліцца на калядную и велікодную. У тієї годину битуюць стария калядкі, узнікаюць Нови. У калядци В«Того дня вельмі слаСћного В», запісанай в іншої палового XVIII ст. у Глибоцкай школі, з етнаграфічнай дакладнасцю расказваецца аб занятках сялян, іх клопатах и радасцях. Спалученне високіх слоСћ малітви и будзеннага зместу виклікае камічни ефект, Надал вершу бурлескнае гучанне:
Того дня вельмі слаСћного, Алі, алілуя,
Народівся нам спасіцель,
Господі, помілуй нас,
Пречистая маці, блогославі нас ... p> Нуш ти, ГаСћрило, бігай по сяно,
Шчоби деціна НЕ змерзнула. p> А ти, Івашку, бігай по кашку,
Шчоби децінка НЕ сголодняла ... p> Одна була Зося, запроторила просячи,
Нім бога уйрела, порося з'ела,
Дарку покликала, чарку подала,
Ганці дайніцу, Агапе шкленіцу. p> Вам песночка, нам коледочка, Алі, алілуя. p> Маеце шчо даці, неколі стояці,
Господі, помілуй нас.
Так канца XVIII ст. адносіцца травесційнае В«Уваскресенне Христова и сашесце яго Сћ пеклаВ», якое з'яСћляецца білоруський пераробкай украінскай «³рші на ВеликденьВ». Ва Сћкраінскім и беларускім текстах есць сур'езния розначитанні, у беларускім твориться велике акреслени парадийна-сатиричви елемент. Ва В«Уваскресенні ХристовимВ» виразна праявілася асветніцкае вальнадумства. АСћтар свабодна абишоСћся з біблейскім текстам. Христос, Дзевіо Мари, апостали, святия, прарокі надзелени смешнимі чалавечимі слабасцямі, паводзяць сябе як звичайния грешнікі:
Асілак ринуСћся Самсон,
Што биСћ Дужа лас на сон,
I са страху закричаСћ,
Што б яго ен падаждаСћ. p> Тут наскочиСћ Маісей
I падняСћ яго скарей,
Што б дарогу Даць Якубу,
Бо пазаду, ва Сћсю губу,
Ілля ехаСћ на канях, -
Грім пушчаСћ Такі, аж страх. p> За ім перся Блісей, -
Нес сіряк Сћ руце палею. p> А за ...
