Нова, што наогул принес ЛастоСћскі Сћ білоруську літаратуру, - глибокае відання айчиннай гісториі, распрацоСћка гістаричних сюжетаСћ (В«Кам'яна трунаВ», В«РазбойнікВ», В«КнязеСћна Рагнеда В»,В« Годинник билі тривожния В»,В« Векавечная мяжа В»,В« Бяздоннае багацце В»). Гістаричния ремінісценциі Моцний гучаць у шматлікіх творах ЛастоСћскага: В«Беларускі радаводВ», В«ПаншчинаВ», В«Мікалай ГалубовічВ», В«Троцкі замакВ», В«Брацкія кнігі В». Багацтво задум и ТЕМ, якія СћводзіСћ ва Сћжитак ЛастоСћскі, узбагачвала іншия жанри айчиннага Мастацтва. Пачинаючи драматург Францішак Аляхновіч на падставе апавядання В«Кам'яна трунаВ» (1917) ствариСћ гістаричную драму В«Бутрим Няміра В», якаючи НЕ адно дзесяцігоддзе крейди вялікі Поспех на сцене. p> літа 1915 р. із Наступаючи кайзераСћскай арміі спарадзіла забарону расійскай вайсковай цензурай виданні В«Наша НівиВ». Вільню пакінулі Янка Купала, Якуб Колас, Максім Гарецкі, Лявон Гмирак, Змітрок Бядуля, Канстанция Буйлов, Хведар Чарнишевіч. З колишньої нашаніСћскай кагорти на віленскім бруку Сћтрималіся лічания асобі.
КайзераСћскія акупацийния Сћлади виявілі пеСћную талерантнасць да распаСћсюджвання білоруського слова, упершиню дазволіСћши афіцийни, публічни Сћжитак білоруський мови як адрознай пекло рускай, дазволіСћши НЕ толькі функцияніраванне Пачатковая школак, альо и периедикі. Віленская беларуская газета В«ГоманВ», якую СћзначаліСћ ЛастоСћскі, апублікавала невядомия аСћтографи МАКСІМА Багдановіча (пераважна з асабістага архіва яе редактара), вицягнула з небицця імя Альгерд Абуховіча, змяшчаючи з нумара Сћ нумар ягония каларитнейшия и беспрецендентния (бо адзіния для XIX ст.) беларускамоСћния В«мемуариВ», упершиню Широкий пазнаеміла білоруського читача з постаццю К. КаліноСћскага и ягонимі В«Лістамі з-пад шибеніциВ» (апошні материял биСћ апублікавани пад яшче адним пісьменніцкім псеСћданімам Сваяк). Редактар працягваСћ публікацию гістаричних материялаСћ (В«ЛісоСћшчикіВ»: В«Сялянскія В«РеспублікіВ» канца XVIII ст. у Беларусі и Літве В»;В« Абичаевае права білоруського сялянства В»,В« Рефармацкі рух на Беларусі В»и інш.), падаСћ запісаную імВ« народну гістаричную пісню »« Абарона Кричава В».
Гади кайзераСћскай акупациі сталіся адмисловай школай для ЛастоСћскага-палітика, калі даводзілася пакладацца на Сћласную інтуіцию и светапогляд, уваходзячи Сћ кіраСћніцтва грамадскіх суполак.
Першай палітичнай арганізацияй, дзе вилучиСћся Талент ідеолага ЛастоСћскага, стала В«Сувязь незалежнасці и непадзельнасці Беларусі В». Гета и ад яе імя на міжнароднай канференциі Сћ швейцарскай лазаньї прагучаСћ В«Мемарандум прадстаСћнікоСћ БеларусіВ» (1916). Менавіта ідеяй ЛастоСћскага - В«ми хочам Биць незалежния Сћ сваіх етнаграфічних межах В»- кіраваліся Беларускія дзеячи, склікаючи на 25-27 студзеня 1917 у Вільні канференцию білоруських арганізаций, дзе Сћтварилі віленскую Беларуская Раду на чале з А. Луцкевічам.
РоСћна за тидзень да нарадження БНР пісьменнік биСћ кааптавани пекло Віленскай Беларуськай Ради Сћ склад Ради БНР. 23.03.1918 р. приехаСћ з Вільні Сћ Мінск, удзельнічаСћ у пасядженні Ради БНР, на якім раніцай 25 сакавіка була принята трецяя УстаСћная грамат Ради БНР и абвешчана незалежнасць Беларуськай Народнай Республікі.
У кастричніку 1918 В. ЛастоСћскі видаСћ 1-и нумар часопіса В«КривічанінВ» (Кrywicanin. Belaruski palityzna-literaturny miesiacnik), на Першай старонци якога красаваСћся В«ПамятнікВ» М. Багдановіча (В«пераклад з Гарация асклепідаСћскім вершили В»). На шкода, 1-и нумар В«КривічанінаВ» стаСћ и адзіним. Наогул канец 1910-х - Пачатак 1920-х гадоСћ у ТВОРЧА даробку Власта малапленни: за два гади (1920-1921) за ЛастоСћскім лічацца Сћсяго дзве публікациі: артикул В«Вялікі патриет - Васіль Цяпінскі В»(Часопісь. 1920. № 1) i апавяданнеВ« Вішанька В» (Еднасць. 1921. 15 жн.). Аднако артикул пра Цяпінскага папяредне друкаваСћся Сћ В«Беларускім календар на 1919В». АСћтарства ж апавядання спречнае (яно апублікавана пад псеСћданімам В«ВацлаСћскіВ»). У гети перияд пісьменнік шчираваСћ на пасадзе прем'ер-міністра Беларуськай Народнай Республікі (1919-1923), наведваючи з дипламатичнимі місіямі Бельгію, Германію, Ватикан, Італію, Чехаславакію, Францию, Швейцарию и іншия краіни, актиСћна змагаючися за рацію білоруського народу.
Так Сћласна паетичнай творчасці В. ЛастоСћскі звярнуСћся амаль у 40 гадоСћ. Перад критим ен паезіяй НЕ займаСћся І, можна сміливо сцвярджаць, Надав НЕ захапляСћся. Найбольшае, што ен міг, - признаваць яе існаванне. Альо, звярнуСћшися да паезіі, виявіСћ сябе нетрадицийним майстрам вершатехнікі. I Сћ їй працягваСћ сцвярджаць ідею змагання за незалежну Білорусь. ЛастоСћскі-Пает дебютаваСћ на пачатку 1922 р., у дерло нумари часопіса В«Беларускі сцягВ»:
Наперад, змагарна наперад!
Та Волі цяребячи стежок,
Штодзенна Сћскіпаем ми гнів
I Помста шлюбуем па труну!
Нахрапнаю криСћдай НЕ Сћздзержиць
Вам вольні Сћ Кайданов прастор...
