. Ен таксамо падкреслівае, што на ВаршаСћскім вальним сеймі 1578 маршалком у пасольскай хаце биСћ Абрау НЕ Паляк, а менавіта "наш литвин - Лукаш Болько Свірський". Аднако нягледзячи на свій патриятизм, ЕСћлашоСћскі НЕ змог устаяць супраць магутнай хвалі паланізациі, якаючи Сћ тій годину захліснула шляхецкае саслоСће, што адбілася, у приватнасці, и на мове яго мемуараСћ, багата перасипанай паланізмамі.
Амаль адначасова з мемуарамі Федара ЕСћлашоСћскага на поСћдні МагілеСћшчини Сћ сяле Баркулабава билі напісани Сћспаміни невядомага нам жихара тієї мясцовасці, якія затим увайшлі Сћ склад мясцовай " БаркулабаСћскай хронікі " (прикладна запіси за 1599-1608 рр..). Яни з'яСћляюцца Сћ їй значнай и самай цікавай у літаратурних адносінах часткай. Аднако дакладна вичленіць яе з гетага зводу немагчима. Па характар ​​викладання материялу, намаляваних карцінах, па свежасці фарбаСћ и надзвичай яркіх битавих деталях яни СћяСћляюць сабою живи, емациянальна насичания Сћспаміни аСћтара пра толькі што перажитае. Пад пяром мемуариста яни набивалі форму панарамнага апавядання пра жудасния гади пачатку XVII ст., калі Сћ виніку небивалай засухі наступіСћ страшні голад на білоруський зямлі. АСћтар спачувае "Пашник немаетним ", гета значиць бідним сялянам, якіх страх галоднай смерці зриваСћ з наседжаних месцев и гнаСћ у невядомия краі Сћ пошуках ратунку. Яго шчира засмучае, што такія ж гарапашния людзі, якія засталіся на месцев, НЕ маглі нічим дапамагчи гетаму бясконцаму патоку галадаючих и замярзаючих.
Так падрабязна, грунтоСћна апісаць асобния бакі сялянскага жицця міг толькі Чалавек, Які добра ведаСћ штодзенни побут и звичаі вескі, якому блізкім було жицце простагландинів народу. У полі зроку мемуариста пастаянна знаходзіліся простия людзі, іх цяжкая Працюю, Сацияльна побут, еканамічнае становішча, земляробчи каляндар и р. д. Гета дазволіла яму ствариць шераг виразних Пейзажна-битавих замалевак сельскага жицця.
У адрозненне пекло Федара ЕСћлашоСћскага баркулабаСћскі мемуарист праяСћляСћ пеСћную цікавасць да некатора з'яСћ и фактаСћ грамадска-палітичнага и релііійнага жицця, хоць сама не заСћседи СћлоСћліваСћ іх логіку и сутнасць. Так, у приватнасці, ен апісвае Бресцкі царкоСћни Сабор 1596, з'яСћленне Сћ Магілеве казакоСћ, царкоСћних брацтваСћ. Падрабязна расказвае пра абодвух самазванцаСћ и характаризуе іх дзеянні, виказваючи плиг гетим палі адмоСћния адносіни да іх. Ваенния паходу незалежна пекло іх характар ​​ен разглядае толькі з пунктом гледжання таго, якую Шкоду яни приносілі гаспадарчаму жиццю Сћ тих мясцінах, дзе адбиваліся. Вось чаму ен аднолькава асуджаСћ и казакоСћ и салдат дзяржаСћнага війська Речи Паспалітай. Сімпатиі мемуариста заСћседи на баку тих, хто станавіСћся ахвярай ваенних сутикненняСћ и Сћ полимі баеСћ губляСћ нажити працай набитак. I таму невипадкова яго расказ аб развязанай дерло самазванцам Вайне прасякнути шчирим спачуваннен рускаму народу, в приватнасці масквічам, якія аказалі Сћпартае супраціСћленне інтервентам. Викриваючи другог самазванца, Які аб'явіСћся Сћ 1607 на МагілеСћшчине, падкресліваючи палю неприязнасць так "фальшивага цара маскоСћскага ", аСћтар з пагардай званий яго" Дзмітрашом ". Ен паказвае, што вайну, пачатая авантуристам з Мета заваявання царської трону, була справай рук паноСћ Речи Паспалітай, якія дапамагалі яму спусташаць рускія земли.
У сваіх успамінах летапісец виступаю як яскрава ТВОРЧА індивідуальнасць, як прадстаСћнік демакратичнага напрамку Сћ білоруський літаратури XVII ст. Ен биСћ таленавітим Чалавек и верагодней за Сћсе прадстаСћніком мясцовага праваслаСћнага духавенства. Яго блізкасць да простагландинів народу наклалася адбітак на характар мови, сакавітай, каларитнай, багатай Народнай фразеалогіяй.
Распачатая самазванцамі и працягнутая польскім Караль Сігізмундам ІІІ інтервенция Сћ Расію Знайшла адлюстраванне Сћ шерагу помнікаСћ мемуарнай літаратури, напісаних беларускімі аСћтарамі на польскай мове. Розния па палею ідейнай накіраванасці, жанри, стилі и мастацкім майстерстве, альо звязания адзінствам ТЕМи, гетия помнікі даюць Ярка СћяСћленне аб критим, як яна падрихтоСћвалася и ажиццяСћлялася.
"Дзеннік Падзу, якія адносяцца да Смутнага годині " (1603-1613 рр..; на польскай мове) значнай часткай належиць пяру мазирскага харунжага Іосіфа Будзіли . У ім ширей и брили, чим у мемуарах інших яго сучаснікаСћ, викладзена гістория інтервенциі и паказана, хто канкретна Сћ їй удзельнічаСћ. Гети твор - своеасабліви летапіс пра ваенния паходу и бітви за годину пекло з'яСћлення на палітичнай арене першага самазванца да розгрому військ інтервентаСћ апалченнем Мініна и Пажарскага. Уласнае апавяданне Іосіфа Будзіли Сћ гетим летапісе пачинаецца з запісу пекло 2 верасня 1607, гета значиць з першої години яго з'яСћлення Сћ лагери військ другог самазванца, вядомага Сћ гісториі пад мянушкай "тушинскі злодзей". Запісамі Будзіли и завяршаецц...
