а тій мове треба праводзіць святия царкоСћния набаженстви В». Папскі пасол заявіСћ, што адной з рисаСћ прававернасці каталіцкай царкви есць факт, што яна аб'ядноСћвае большасць хрисціянаСћ, дик сумніСћна, што Сћ такім малим Збора, та якога належиць віленскі ваявода, була б сапраСћдная навука Христовая. Мікалай Чорней НЕ абмінуСћ увагаю и гети закід: В«Пекло пачаткаСћ світлу праСћдзівая віра, праз якую Бог аб'яСћляСћ людзям праСћду, була заСћседи Сћ меншасці, уцісканая. Падобна дзеецца и сення. Таму я Лепша хачу Биць у гета пагарджанай нунцием царкве як геретик, чим у римскай царкве як святі ... Я апякуюся добримі и пачцівимі прапаведнікамі, якія надзвичай дасведчания Сћ сапраСћднай навуци и добрих Звичай и ведаюць праСћдзівае набаженства Христовае. Яни мені адкриваюць праСћду и распавядаюць пра вічного и несмяротнага Бога и Ягоную неабсяжную волю, аб'яСћленую праз адзінага Сина Ісуса Христя, и перададзеную праз апосталаСћ В». p> Дзеля Сћкаранення ідеяСћ Рефармациі Сћ Вялікім Княстве, Мікалай Радзівіл Чорней пачаСћ паСћсюль арганізоСћваць евангельскія церкви. Слідах за Берасцем и Вільняй кальвінскія Збора паСћстаюць у Нясвіжи, галушками, ІСћі, Койданаве, Ворше. Іншия магнати дзейнічалі па прикладзе віленскага ваяводи. Князі Пронскія заснавалі збор у Іказні, Кішкі - у Венгрові, Дарагастайскія - у Ашмянах, и так у мностве гарадоСћ и мястечак па Сћсей Беларусі. Найчасцей Нови Збора паСћставалі ня Кошта ужо існуючих касцелаСћ ці праваслаСћних церкваСћ, альо або будуючи палі храми, або збіраючися Сћ нейкіх грамадзкіх ці приватних будинках, як, прикладам, на замку Сћ Берасці ці Сћ Палац Радзівіла Сћ Вільні. Так ПРАЦІ Сћ новапаСћсталих зборах запрашаліся пастари и прапаведнікі, ведамия дзякуючи палею адукаванасці и аратарскім здольнасцям, часта з-за мяжи, бо Сћласних служицеляСћ НЕ Грабала. Дзейнасць пастароСћ НЕ абмяжоСћвалася толькі правядзеннем служенняСћ и прапаведваннем на іх. Мікалай Чорней прагнуСћ, каб хрисціяне сталіся авангард нациі, таму вялікую Сћвагу надаваСћ адукациі. Дзякуючи яго намаганням плиг шкірним Збора билі адчинени пачатковия школи, у якіх маладия людзі вучиліся читанню, пісьму, а таксамо Аснова хрисціянскай віри. Практична Сћся будучи еліта Вялікага Княства, тия людзі, якія визначалі жицце краіни аж так пачатку XVII стагодздзя, вучиліся менавіта Сћ такіх школах. Кальвінскія школи, маючих принципова іншую систему навучання, давалі значний Лепша Адукация, чим каталіцкія школи таго годині, и гетим таксамо сприялі хуткаму распаСћсюджванню Рефармациі. Віленская школа, заснаваная Мікалаем Радзівілам Чорним адначасова са Збора, у канц XVI ст. претендавала на щабель академіі, альо з-за моцнага супрацьдзеяння каталіцкай герархіі и Караль Жигімонта Вази гети праект НЕ атрималася реалізаваць. p> Адзін з галоСћних дзеячоСћ рефарматарскага руху Сћ Вялікім Княстве, князь Мікалай Радзівіл, видатна разумеСћ неабходнасць кнігавидавецкай дзейнасці для Поспеха Рефармациі Сћ краіне. Ен бачиСћ, як менавіта дзякуючи друкаванаму слову ідеі Лютари и Кальвіна Сталі вядомимі Сћсей ЕСћропе и сур'езна паСћпливалі на жицце народаСћ. Таму амаль адначасова са Збора на замку Сћ Берасці віленскі ваявода заклаСћ друкарню, у якой сваім Кошта друкаваСћ разнастайную евангельскую літаратуру: катехізми, спеСћнікі, падручнікі, палемічния розчини, каментари да Бібліі. Урешце Сћ 1563 Годзе Мікалай Радзівіл Чорней ажицявіСћ грандиезни видавецкі праект - пераклад и виданні Бібліі на польскай мове. Живая размоСћная мова жихароСћ Вялікага Княства була Сћ палею лексіци больш падобнай да польскай мови, чим так царкоСћнаславянскай, таму гета виданні було патребнае ня толькі хрисціянам Польскага КаралеСћства, альо маглів Биць викаристана и Сћ шматлікіх зборах у Вялікім Княстве. Віленскі ваявода запрасіСћ да сябе вядомих вучоних хрисціянаСћ, знаСћцаСћ гебрайскай и грецкай моваСћ, и даручиСћ зрабіць ім пераклад усей Бібліі з моваСћ-аригіналаСћ: Стари Запавет - з гебрайскай, а Нови Запавет - з грецкай. Та канца 1562 Працюю над рукапісам перакладу була помер, і 4 верасня 1563 році з берасцейскай друкарні Радзівіла Чорнага вийшлі першия асобнікі шикоСћна виданай РадзівілаСћскай, або Берасцейскай, Бібліі з уласнай прадмовай князя-рефарматара. На гета виданні Мікалай Чорней ахвяраваСћ вялізарную суму - 10 тисячаСћ дукатаСћ - гадави даход усіх сваіх уладаньняСћ. p> аднако віленскі ваявода ніколі НЕ забиваСћся и пра патреби палею краіни, и адначасова з Берасцейскай Бібліяй, у Нясвіжскай друкарні князя Радзівіла пабачилі святло два кальвінскія виданні на старабеларускай мове: В«КатехізісВ» и В«Аб апраСћданні грешнага Чалавек Перад Богам В», падрихтавания Симон Будний. У звароце да князеСћ РадзівілаСћ у прадмове В«КатехізісуВ» ми читаем: В«слушно бо мова їсть, аби Ваши княжицкіе мілості того народу мову міловаті рачилі, в якому давно предкі и іх княжецкіе мілості панів татусі Вашіх княжецкіх мілостей славне Предняя положеньства несуть В». p> Мікалай Радзівіл Чорней и ягония аднадумци сярод палітичнай еліти В...
