Зх моманту з'яСћлення ва РЋсходняй ЕСћропе манаска-рицарскіх орденаСћ Нямецька експансія на земли прусаСћ, куршаСћ, ліваСћ, естаСћ и інших пляменаСћ пад виглядають іх хрисціянізациі несла Сћ сабе пагрозу заваявання зямель ВКЛ. АктиСћную барацьбу супраць крижакоСћ вялi МіндоСћг, Трайдзень, Вiцень. Асабліва напружания адносіни ВКЛ з крижакамі Сћзніклі пасли смерці Гедиміна. Барацьба з крижакамі ад-буваємо з пераменним Поспеха. Так, у 1363 крижакі разграмілі вялікакняскае війська І захапілі Горадню. Са свойого боці Кейстут з 1345 па 1382 здзейсніСћ каля 30 паходаСћ у Прусію и 10 - у Лівонію. p> Віленска-Радамская Сћнія, Акрам іншага, пасприяла кансалідациі Польшчи и ВКЛ у барацьбе з немцамі. 15 ліпеня 1410 м. каля Грун-Вальда супраць війська вялікага магістра ТеСћтонскага ордена РЋльриха фон Юнгінгена ВітаСћт виставіСћ каля 40 харугваСћ, у критим ліку 28 з білого-рускіх гарадоСћ, а таксамо татарську конніцу. Ягайла виставіСћ 51 ха-ругву и чешскі Атрада. Бітва Сконч поСћним розгрому крижакоСћ. Паводле Тарунскага міру, усьо захопления ІМІ Гарад вярталiся Сћла-дальнiкам, а Жамойць пераходзiла Сћ пажиццевае Сћладанне ВiтаСћта.
У годину, калі німці каланізавалі Балтийскае Сћзбярежжа, з мангольскіх степаСћ на ЕСћроп у Руху арда ЧингісідаСћ. У 1236 р. Мангол разграмілі волжскіх балгар, о з 1237 - пачалі заваяванне Русі. Вяртаючися з пераможнага еСћрапейскага паходу, у канц 1241-пачатку 1242 яни прайшлі далека на поСћдзень пекло териториі сучаснай Беларусі. ВКЛ НЕ крейди такiх разбуренняСћ, як шматлiкiя рускiя княстви. Некатория з іх дабрахвотна пераходзiлi у яго склад, каб пазбегнуць Мангол-татарського стрибне. А СћзмацнiСћшися, войскi ВКЛ маглi Надав плиг-пинiць заваеСћнiкаСћ, як гета адбилося Сћ 1362 на Сiнiх Водах. У да-Лейша князi ВКЛ iмкнулiся Сћсталяваць з Мангол-татарамi саюзния адносiни, скiравания, у дерло Чарга, супраць МаскоСћскага княства як палiтичнага канкурента на мiжнароднай арене. У 1392 ВітаСћт ви-даСћ татарам привілей на пасяленне Сћ межах дзяржави. Пленния адно-сiни ВКЛ з татарамi Яскрава праявiлiся i у годину Грунвальдскай бiтви. Саюзнiцкую з татарамi палiтику працягваСћ Казiмiр Ягелончик. p> Інша палового ХV ст. характаризуецца пагаршеннем адносiн па-мiж ВКЛ i Кримскiм ханством - колішняй часткай Залата Арди. Са-юзнiк Масква хан Менглi-Гiрей здзяйсняСћ частио набегi на паСћдне-шия їхніх землi ВКЛ. У перияд з 1500 па 1569 рр.. беларускiя землi падвер-глiся 45 набігам. У 1505 заваеСћнікі захапілі Менск i Навагародак и паланілі каля 100 тис. жихароСћ. У Наступний, 1506 гетьман ВКЛ М. Глiнскi у баi пад галушками разбiСћ татарскае війська i визвалiСћ Палон-них. У далейшим асноСћнай сiлай, якаючи стримлiвала паходу татар на ВКЛ, стала казацкае війська Запарожскай Сечи.
У ХІV ст. другім пасли Вільні центрам па В«збіранніВ» рускіх зя-мель стала Масква. Каристаючися падтримкай залатаардинскіх ха-наСћ, князь І. Каліта (1325-1340) далучиСћ некалькі суседніх княстваСћ. Каб НЕ Даць Масквє Сћзмацніцца, ВКЛ аказвала дапамогу яе праціСћні-кам, и асабліва Цвярскому княству, вядома ж, спадзеючися на Сћласнае дамінаванне ва Сћсходнеславянскіх землях. Гедимін и яго нашчадкі шу-калі САЮЗ з НоСћгарадам, Псков, Смаленскам, а Альгерд ажаніСћся з цвярской князеСћнай и на пеСћни годину узяСћ пад абарону Сћсе княства, здзейсніСћши вки паходу на Масква.
Пад канец княжання Альгерд Масквє Сћдалося падпарадкаваць цвер и припиніць актиСћнасць ВКЛ. Узмацненне Масква НЕ вийшла з поля зроку новаго князя ВКЛ Ягайла, Які абяцаСћ дапамогу хану Ма-травня Сћ яго барацьбе супраць Дзмітрия Іванавіча пад годину КулікоСћскай бітви Сћ верасні 1380 м. ВикаристоСћваючи замацавани династичним шлюбом САЮЗ з Масква, ВітаСћт працягваСћ пашираць свій уплиСћ на Сћсходнія славянскія земли. НеСћзабаве яму Сћдалося падпарадкаваць Вязьму (1403) i Смаленск (1404), а з 1427 ен Надав усталяваСћ пра-тектарат над Вялікім княствам МаскоСћскім, дзе княжиСћ яго малалетні Сћнук пад регенцтвам дачкі - Соф'і ВітаСћтаСћни. p> Разам з критим у краіне існавала істотная баярская плинь, незадаволеная прапольскай ариентацияй Двара, распаСћсюджаннем каталіциз-му и нераСћнапраСћним становішчам праваслаСћнай знаці. З другог боці, узрастанне магутнасці Масква, якой у 1480 удалося канчаткова ви-зваліцца з-пад залагодить Залата Арди, рабілася Сћсе больш привабним для гета часткі вишейшага саслоСћя ВКЛ. Невипадкова, што Сћ 1481 тут адбилася Спроба дзяржаСћнага перавароту. Яго Сћдзельнікі - Князі Гальшанскi i Алелькавiч билi пакаран смерцю, Бельскi з Глiнскiм уцяклi у Масква и паступілі на службу да Iвана III.
Князь ВКЛ Аляксандр Казiмiравiч НЕ здолеСћ аказаць дзейснага ваеннага адпору Масквє i iмкнуСћся Сћладзiць Вайн мiрнимi сродкамi. У приватнасцi, ен адмовiСћся пекло падтримкi варагаваСћших з Масква НоСћгарада, Пскова, Цвяри, Разанi. Мiрнае пагадненне мусiла замацавацца династичним шлюбом: Аляксандр Казiмiравiч ажанiСћся з дачкою Iвана III Альона. Альо Сћ 1500 баявия дзеяннi аднавiлiся iзноСћ...
