з наскоку. І ен пачинае перастаўляць жиццё на Нови рейкі са свае хати. Мудрі аўтар НЕ палемізуе з Дамецікам у адкритую, но ен вибірае и апісвае такія моманти куранёўскага жицця, якія б адлюстроўвалі НЕ столькі цемнату и фанатичную віру палешукоў, колькі народну мараль, увасобленую ў па-свойму зразуметих ІМІ законах Божих, традицийную абраднасць, нациянальни лад жицця. Таму, думаецца, І.Мележ усьо ж Адда перавагу пазіциі старої Дамеціхі. Невипадкова менавіта яна часта ўключаецца ў абмеркаванне самих надзённих, палітичних, нежаночих питанняў.
Дамеціха и Апейка - натури падобния. Вуснамі Дамеціхі гавориць аўтар, калі Апейкі няма. У яе словах, як у клятві Гіпакрата, лейтмативам гучиць - НЕ нашкодзіць. Жаночи падиход Адар и да стварення калгаса и да раскулачвання, та брата Глушака и да любога суседі - па-добраму кеб, па-людську - характерни и для Апейкі. Нездарма Харчаў кажа яму: Мяккацели ти, Іван. Бабскае ў табе нешта [56, с. 321]. Гета бабскае, якое можна називаць жаночим падиходам, жаночаї логікай (Лепші недапакараць, чим перагнуць, любі чалавек травні права жиць, у кожнага павінен Биць Шанц и Г.Д.), на наш погляд, і З яўляецца сапраўднай праявай гуманізму, чалавекалюбства.
У спречци з маці фактична викриваецца и Міканорава просталінейнасць, и яго ачмуранасць новимі жорсткімі павевамі. Яна, маці, намагаецца вярнуць яго да адчування реальнасці: Міканорко, што ето ти кажаш: галоў шкадаваць НЕ будз! Ето так можна з людзьмі! [56, с. 283]. Синаў адказ викривають сутнасць таго псіхозу, як яго називають Апейка, пад відпливаючи якога знаходзіцца Міканор: Мамо, людзей цяпер няма: е - трудавия, и е кулакі. Така наша паліціка [56, с. 283].
вобразе Дамеціхі ў Раману Палескай хронікі - НЕ столькі ўвасабленне сляпой, інстинктиўнай мацяринскай кулемету, як, скажімо, у Глушачихі, а хутчей праваднік гуманістичнага, хрисціянскага светапогляду аўтара. Таму и статус мележаўскай гераіні ў творить не приватна-лакальни, як, наприклад, маці Васіля, а канцептуальни, філасофскі.
Удава Сарока, як и Дамеціха, прадстаўляе свій сацияльни пласт и найчасцей пригадваецца падчас калектиўнай будоўлі греблі и вибараў старшині ў сувязі з разважаннямі вяскоўцаў пра стваренне калгаса, пра спосабами и мети ўваходжання ў новае жиццё. Характерна, што гуманістичния ідеали для яе такія ж першаступенния, як и для Дамеціхі. Нягледзячи на палі даволі прагресіўния подивимось, Яна не бачиць сацияльния змена падставаю для знішчення чалавека и примае да сябе ў хату раскулачаних Глушакоў (накіди да рам. Завеі, Сніжані). І. Мележа згадвае, што яе синові, як и Міканору, незразумелая яўна палітична недальнабачная пазіция жанчини.
Так сацияльна значимих таксамо можна аднесці вобразе яўрейскіх жанчин. В. Ляшук, цитуючи ўспаміни І. Мележа ў кнізе Іван Мележа у школі, паказвае, што вобразе швачкі Годлі, як и Зайчика, и Нохіма, у Рамані реальни [47, с. 25], Надав імёни НЕ змена. Вобразе жанчини настолькі натуральна ўпісаўся ў Мастацкая тканіну твора, што НЕ ўзнікае ніякіх сумненняў у метазгоднасці яго ўключення ў сюжетную канву. Менавіта дзякуючи такім персанажам, як Годлі, пісьменнік разважае над лёсам збяднелага білоруського яўрейства.
Швачка, якаючи Живе з випадковага замовленням, частина не знаходзіць примянення свайму, відаць, не аби-якому ўмельству, но бярецца за будь-яку роботу. Зла частка пазбавіла яе сям ю кармільца, узняла з наседжанага месца и занесла ў палескае Балота разам з малимі и старейшимі дзецьмі, якіх треба пракарміць, вигадаваць, вивесці ў людзі. Толькі пазней, у Рамані Завеі, Сніжані, ми бачим Годлінага чалавека, Які вярнуўся здалёку, - ціхага, далікатнага Елю.
Асаблівую ўвагу звяртае аўтар на праніклівасць яўрейскіх жанчин, якія маюць редкую ўласцівасць бачиць людзей навилёт. Для Карча Годлі - яхідная, гостро, праніклівая, цікаўная, хітрая жидоўка, якаючи кальнула яго пільним позіркам, нацеліла, стрельнула вокам. Хоць и була яна слепавокая виконував і як зіркне - б ў нутро, паганка, улазіць! .. [55, с. 103]. У апошнім Рамані трилогіі ми сустренем яўрейку Цилю - гаспадиню Кватера, дзе Живе Башликоў. І зноў жа падзівімся з яе праніклівасці. Зіркастая Циля адразу бачила, калі ў Башликова здаралася нешта неприемнае.
Зверни увагу и на вобразе студенткі Параскі, з Якою ми сустракаемся ў Першів Рамані Палескай хронікі. У будучай настаўніци ёсць виразная грамадзянская пазіция - яна цвёрда для сябе вирашила приехаць на працю взяти ў глуху вёску. Яна, як и коласаўскі Андре Лабановіч, що не гребуе неадукаванимі палешукамі, а імкнецца несці ім праменьчик асвета. Параска ў творити, як Апейка и Міканор, - прадстаўніца новаго, будучага жицця, таму невипадкова па працягу трилогіі ми яшче ўбачим, што менавіта да яе звернецца Ганна па дапамогу, калі назаўсёди пакіне Глушакова хату.
Нас...
