моСћная культура паступова замянялася афіцийнай рускамоСћнай куль-тури. Нягледзячи, аднако, "на Моцний іх уплиСћ, ішоСћ працес зростанню самасвядомасці беларусаСћ, станаСћлення нациянальнай культури, якаючи абапіралася на мову, звичаі, абради, традициі народу и распрацоСћва-лася патриятична настроенимі прадстаСћнікамі інтелігенциі. Акрам таго, яСћреі, татари и іншия народи, якія жилі на териториі Беларусі, мелі палю мову и культуру. Таму культуру Беларусі Першай палового XIX ст. можна назваць шматмоСћнай.
СтанаСћленне капіталістичних адносін праходзіла ва Сћмовах сх-рай ідеалагічнай барацьби. Новам буржуазнаму класу неабходна було ідейна абгрунтаваць палі праві на еканамічнае и палітичнае пана-ванні Сћ грамадстве. Так з'явілася Сћ ЕСћропе антифеадальная паводле палею Сацияльна-палітичнай сутнасці ідеалогія Асветніцтва. Яе распаСћсюджванне Сћ Беларусі припадае на канец XVIII - дерло трець XIX ст. Працягваючи Сћ нових умів гуманістичния традициі епохі Адрадження, асветнікі прапаведвалі прияритет розуму, асвета и навукі Сћ жицці асобі и грамадства. Замести ідеалу колишніх часоСћ - Чалавек старих правіл, набожнага, екзальтаванага, неприміримага да Сћсяго новаго - перадавое шляхецкае асяроддзе фарміравала інши ідеал. Гета - Чалавек розумні, рацияналіст и скептик, критик релігіі, рефар-Матар, адкрити дасягненням сусветнай культури и новим яе павевам.
Усе сацияльния інститути феадалізму прихільнікамі асветніцкай ідеалогіі лічиліся "неразумнимі" і "ненатуральнимі". Замести хрисціянска-дагматичних уяСћленняСћ сяреднявечча ідеолагі Асветніцтва прапанавалі палі рацияналістичния теориі грамадства и дзяржави, маралі и релігіі. У приватнасці, теория "Натуральнага права", якую падтримліваСћ І.СтрайноСћскі, зиходзіла з уяСћлення аб природжанай роСћнасці людзей и такім чинам ідеалагічна абгрунтоСћ-вала патрабаванні демакратичних Свабода. Теория "грамадскага дагавору" Русо, викладзеная Т.Млоцкім, адвяргала Боскан паходжанне дзяржаСћнай залагодить и сцвярджала, што дзяржава - винік дамов паміж людзьмі. Гетим даказвалася права народу пазбавіць залагодить манарха, Які НЕ виконваСћ умоСћ дагавору и НЕ ахоСћваСћ "Натуральния праві" грамадзян. АсноСћнимі "натуральнимі правамі "людзей лічиліся праві на жицце, уласнасць, Свабоду и роСћнасць. Разглядаючи питанні аб практичнай пабудове будучага грамадства, асветнікі прапанавалі теорию "раздзялення Сћлади". У падзеле Сћлади на заканадаСћчую, виканаСћчую и суднову яни бачилі гарантию пекло злоСћживання Сћладай, ахів грамадзян пекло беззаконня. Ідеалогія Асветніцтва була блізкая філаматам и філаретам.
Прихільнікі Нова, асветніцкай ідеалогіі мянялі старадаСћнія жу-пани и кунтуші на еСћрапейскае адзенне, перабудоСћвалі на нови лад палі сядзіби, бо Барока здавай ім старамодним. Яни аддавалі пе-равагу мастацкаму Стила епохі Асветніцтва - класіцизму, Які імкнуСћся Сћсе падпарадкаваць законам розуму, пригажосці и велічнай прастати.
Развіцце адукациі. Школьния статути 1804 и 1828 гг. Закрицце Віленскага універсітета. Гори-Горацкі земляробчи інститут. Рас-паСћсюджанне Сћпливу ідей Французскай буржуазнай ревалюциі канца XVIII ст., наростання демакратичних настрояСћ у асяроддзі прагресіСћнай часткі рускаго грамадства примусілі царизм правесці некатория реформи Сћ галіне адукациі, якія датичиліся и развіцця школьнай праворуч на Беларусі. У 1802 у Расіі було створана Міністерства Народнай асвета. Паводле Статуту 1804 р., Які скла-дзен Сћ адпаведнасці з французскай асветніцкай філасофіяй XVIII ст., шкільна сістема будавалася па принципе адзінства и пераемнасці
шкірна шкільна щабель була звязана з папяредняй и наступнай, пераход у школу ажиццяСћляСћся без іспиту, на падставе дакумента аб заканченні папяредняй школи. Навучанне аб'яСћлялася бясплат-ним. Сістема адукациі Сћключала Сћ сябе приходскія вучилішчи з гадавим термінам навучання (Пачатковая школа), двухгадовия павя-Тови вучилішчи, чатирохгадовия гімназіі и універсітети. СтаноСћчимі винікамі реформи на Беларусі з'явіліся зростання свецкіх агульнаадука-цийних шкіл І колькасці навученцаСћ, увядзенне Сћ навучальния плани природазнаСћчих дисциплін, развіцце жаночай адукациі.
Було централізавана кіраванне навучальнимі Сћстановамі. ЕСћрапейская Частка Расійскай імпериі дзялілася на 6 навучальних акруг, шкірну з якіх узначаліСћ призначани царом наглядальнік. Віцебская, Гродзенская, Мінская и МагілеСћская губерні Сћвайшлі Сћ склад Віленскай навучальнай акругі. Навуковим и адміністрацийна-метадичним яе центрам стаСћ Віленскі універсітет. Гімназіі Віленскай навучальнай акругі мелі 6 класаСћ, павятовия вучилішчи - 3 класи. Викладанне вялося на польскай мове, а руская мова Падаван як адна з вучебних дисциплін.
Реформа сістеми адукациі НЕ Сћхіліла Сћ школах заходніх губерняСћ каталіцкага Сћпливу. Значная Частка навучальних устаноСћ Беларусі падпарадкоСћвалася ордену езуітаСћ. Гета була Сћступка Сћрада Сћпливо-вим колам спаланізаванага дваранства. У езуіц...
