ign="justify"> Заслугоўвае таксамо ўвагі рецензія літоўскага пісьменніка и грамадскага дзеяча М. Акялайціса на Зроблено В. Дуніним-Марцінкевічам пераклад паеми Пан Тадевуш. Напісаная ў 1861 Годзе на польскай мове рецензія призначалася хутчей за ўсё для Газети польскай. Яна не була надрукавана и захавал ў рукапісе сярод папер пісьменніка Ю. Крашеўскага (редактара Газети польскай) у Ягелонскай бібліятеци.
У +1874 Годзе високу аценку творчасці В. Дуніна-Марцінкевіча даў Адам Кіркор у сваіх Лекція па гісториі літаратур славянскіх народаў.
Водзиваў пра літаратурную дзейнасць Беларускага Дудара ў рускім друку було Менш. Дере, хто далучиўся да папуляризациі імя Вінцента Дуніна-Марцінкевіча ў Расіі, биў Беларускі етнограф Павло Шпілеўскі. П єса Ідилія (Сялянка) i сам пісьменнік пригадваюцца ў ПРАЦІ П. Шпілеўскага Білорусь у характаристичних апісаннях и фантастичних павер ях. Цитатай з Ідиліі (Сялянкі) пачинаюцца Заходнерускія нариси Шпілеўскага. Больш таго, на мнение навукоўцаў, п єса Ідилія (Сялянка) падахвоціла П. Шпілеўскага напісаць сценічнае прадстаўленне ў 2-х дзеях Дажинкі, дзе ўзноўлена жиццё білоруський пригоннай вёскі, дзейнічаюць падобния героі (Малади памешчик Драўлянскі, війт и інш.). Аднако Дажинкі зусім НЕ пераклад твора на рускую мову, як сцвярджаў А. Луцкевіч, а самастойни твор. Сацияльния мативи ў ім Цалко адсутнічаюць [Янушкевіч 2007, с. 204], - лічиць даследчик В. Дуніна-Марцінкевіча Я. Янушкевіч.
У пецярбургскім часопісе Синбатьківщини за 1856 (№ 32) биў вияўлени вялікі аглядни артикул пра творчасць В. Дуніна-Марцінкевіча пад назвав Беларуская літаратура, аўтар невядоми. Аўтар артикула признаваў и адстойваў самабитнасць и самастойнасць білоруський мови. У артикуле приводзілася поўная бібліяграфія кніг В. Дуніна-Марцінкевіча, давайте добразичлівая іх аценка.
На мнение Г. Кісялёва, ананімни артикул Беларуская літаратура ў часопісе Синбатьківщини - нови важливі и цікави факт руська-білоруських літаратурна-культурних сувязей сяредзіни ХІХ стагоддзя [Кісялёў, 1988. - С. 76].
Важливим етапам папуляризациі творчасці и самогу імя В. Дуніна-Марцінкевіча ў рускім грамадстве биў вихад у 1 882 Годзе 3-га томи Живописної Росії з напісаним Адам Кіркорам кароткім нарисам гісториі духоўнага жицця и літаратури Беларусі. Кіркор падаў сціслия звесткі пра В. Дуніна-Марцінкевіча, асабліва адзначиўши яго пераклад Пана Тадевуша.
У критим жа Годзе імя пісьменніка трапляє ў нелегальния виданні білоруських студентаў-народнікаў, якія ставяць робувань пра культурну и гістаричную самабитнасць Беларусі и яе права на самастонае нациянальнае развіццё.
У польскай газеце Краю (№10) за 1885 рік биў размешчани некралог Беларускі пясняр пра В. Дуніна-Марцінкевіча, падпісани псеўданімам А. Ельскага (eli), но на сама впоратися аўтарам биў НЕ А. Ельскі. Хтосьці з супрацоўнікаў Краю, маючих падрабязную біяграфію білоруського Паета и драматурга, дасланую ў редакцию А. Ельскім, на яе Аснова напісаў гети артикул-некралог.
Чалавека, Які пару месяцаў назад пісаў нам пра сябе, што адной нагой ужо стаіць у магіле (№5 Краю), аматара народних речаў, перакладчика на білоруську мову Пана Тадевуша, няма ў живих. З падрабязнай яго біяграфіі, напісанай п. Аляксандр Ельскім, бяром для нашага часопіса змястоўнае апісанне перипетий генага жицця ... [Александровіч 1978, с. 78-80].
Зрабіўши сістематизацию криніц, Г. Кісялёву ўдалося висветліць значную ролю А. Ельскага, Б. Епімах-Шипіли, І. Замоціна и Некатор інших дзеячаў культури ў збіранні и захаванні марцінкевічаўскіх материялаў, а таксамо видатни ўклад Я. Купали ў засваенне и папуляризацию яго творчай спадчини [Кісялёў, 1988. - С. 145].
Пекло пачатку ХХ ст. даследаванне творчасці В. Дуніна-Марцінкевіча паднялося на нову приступку. Адзначаючи 25-годдзе з дня яго смерці, редакция Наша Ніви присвяціла творчасці Беларускага Дудара цели нумар (Наша ніва. 1910. №48). З апублікаваних материялаў вилучаліся артикули Р. Зямкевіча Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жиццё и літаратурнае значенне, А. Бульби Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча, Ядвігіна Ш. В. Марцінкевіч у практичним жицці, а таксамо верш Я. Купали Памяці Вінцука Марцінкевіча.
У +1925 Годзе ў Вільні була видадзена абширная манаграфія Вінцент Дунін-Марцінкевіч, Пает польска-Беларускі, аўтарам якой биў вядоми ўжо ў нас аўтар Юзеф Галомбак. Хоць и вийшла яна па-польску, и пісаў яе сапраўдни Паляк, для беларусаў яна з яўляецца важнай часткай критичнай літаратури.
Аўтар падийшоў да ПРАЦІ вельмі сур ёзна. Ен викаристаў, здаецца, усьо криніци, з якіх можна було нешта ўзяць для характаристикі В. Дуніна-Марцінкевіча и яго творчасці. Галомбак Першів ширей разгледзеў даволі шматлікую групу країв паетаў, пісаўши...
