ва и Кліманта Смаляціча ў Смаленску [8, с. 66].
Другі перияд гісториі Беларусі, Які визначиў Ус. М. Ігнатоўскі, гета XIII-XVI ст. калі Білорусь и Літва ўваходзілі ў склад Вялікага княства Літоўскага. Аўтар називають гетую дзяржаву Літоўска-білоруський дзяржавай. Ен падкреслівае: «... Мендаўг збудаваў гаспадарства, каторае з самаго пачатку було ня проста літоўскім, а літоўска-беларускім. Літоўскі гаспадар добра разумеў, што аперціся ў свае будоўлі толькі на адних літвінаў ен ня можа. Плем'я літвінаў було невялікае, апроч таго, у ім ня було культурнай мови.... I треба зазначиць, што Полацкая Русь пеўна дала Новам гаспадарству палі парадкі, встановити и культуру »[2, с. 473]. Вельмі падрабязна разглядаўся Ігнатоўскім гети перияд у гісториі Беларусі, бо ен биў добра распрацавани даревалюцийнимі гісторикамі. Ус. М. Ігнатоўскі слушно падкресліў, што ў гета Літоўска-білоруський дзяржаве «абедзьве нациі жилі ў згодзе. У дзяржаве Пану Широкий верацярплівасьць »[2, с. 474]. Ен таксамо зазначиў, што «літвіни пачалі браци у беларусаў іх культуру, мову и Надав віру. Так, наприклад, вядома, што ў канц XIV сталецьця больш як 50 літвінскіх мясцових князёў трималіся ўсходня-хрисьціянскай віри, бо яна крейди ў сабе болин культурних елементаў, як паганская віра ... »[1, с. 81]. 3 гетих сваіх назіранняў аўтар робіць виснову: «Така еднасьць и згода паміж літоўскім и рускім елементамі дзяржави залежався пекло таго, што Літоўска-білоруський гаспадарства було збудавана больш шляхам ЗГОДА, чимся шляхам уціску и Вайни» [1, с. 81]. Гетия палаженні аўтара билі абвергнути ў 40-50-х гадах, и доўга яшче ў навукових Праця і падручніках хадзіў міф пра нібита заваёву білоруських зямель літоўскімі захопнікамі. Толькі ў 70-х гадах частко гісторикаў вимушана була на падставе фактаў вярнуцца да палаженняў Ус. М. Ігнатоўскага ў гетим питанні.
Шмат увагі ўдзяліў Ігнатоўскі барацьбе білоруських и літоўскіх воінаў супраць крижакоў и адносінам Літоўска-Беларускага гаспадарства з Полинчай и Масква. Ен лічиць, што дзяржаўни САЮЗ (унія) паміж Польшчай и Літоўска-Беларускім гаспадарствам биў полягає не ў 1385, а ў 1386 на з'ездзе ў Ваўкависку, а ў Кревен ў 1385 р билі толькі нарада и пагадненне з польскімі пасламі. Альо ен заўважае, што унія з Польшчай «була Зроблено больш на Папер, чим у жицьці» [1, с. 90]. Калі ў 40-50-х гадах Беларускія савецкія гісторикі лічилі, што унія 1385 у Кревен адразу ж несла з сабой падпарадкаванне Вялікага княства Літоўскага Польшчи (згодна з загадзя распрацаванай схемай), то цяпер, зноў пад напору фактаў, гісторикі вимушани вярнуцца да палаженняў, виказаних Ус. М. Ігнатоўскім у гетим питанні. I толькі апошняя, Люблінская унія 1569 р привяла, як лічиць Ус. М. Ігнатоўскі, та страти Літвой и Беларуссия свае палітичнай и культурнай незалежнасці.
Специяльни падраздзел кнігі Ус. М. Ігнатоўскага присвечани білоруський культури у XV-XVI ст. Тут разглядаецца и заканадаўчая праце, аналізуюцца привілеі, Статути Вялікага княства Літоўскага 1529, 1566 и 1588 pp. Адзначиў Ус. М. Ігнатоўскі и культурну дзейнасць першага білоруського Друкар Францішка Скарини (аўтар дадаткова и без тлумаченняў називають яго таксамо другім імем - Юрий).
Вельмі цікавую виснову з Падзу царкоўнай гісториі на Беларусі зрабіў Ігнатоўскі. Ен адзначиў, што ў XV ст. праваслаўная царква Літоўска-білоруський дзяржави аддзялілася пекло праваслаўнай царкви ў Маскоўскім княстве. А калі ў 1589 Маскоўскай дзяржаве ўдалося падняць сан мітрапаліта свойого Головата царкви да сану патриярха, што маглів причиніцца да падпарадкавання праваслаўнай царкви на Беларусі и Украіне, дзе биў толькі мітрапаліт, маскоўскаму патриярху, то як процівага гетаму мясцовимі царкоўнимі коламі була праведзена царкоўная унія ў Бресце ў 1596, и праваслаўная царква на Беларусі и Украіне арганізацийна була падпарадкавана римскаму татові [1, с. 110]. Гета палаженне Ігнатоўскага супяречиць розное канструкциям палітичнага характар ??40-50-х і пазнейших гадоў аб «каталіцкай агресіі», «барацьбе народних мас за праваслаўе и за уз'яднаньне з царскай Расіяй», якія растлумачвалі гети палітични акт з пазіций даревалюцийних дваранскіх и клерикальних гісторикаў , толькі цяпер ужо з марксісцкай фразеалогіяй. Ігнатоўскі так?? ама слушно адзначиў, што «Праваслаўная царква крейди свае права, хоць и меншае, пекло каталіцкага. Наогул, палітика дзяржави була даволі верацярплівая »[1, с. 110].
У трецім периядзе гісториі Беларусі (XVI-XVIII ст.) Ус. М. Ігнатоўскі падрабязна разглядае ўсе падзеі, якія тичиліся Люблінскай уніі 1569 и Берасцейскай царкоўнай уніі 1596 Ус. М. Ігнатоўскі да причин заключення Люблінскай уніі адносіць Жаданом білоруський шляхти атримаць больш палітичних правоў за кошт правоў магнатаў, зраўняцца з правамі польскай шляхти. Аўтар приводзіць факт стварення Віцебскай канфедерациі білоруський шляхти ў 1562, якаючи паставіла сабе...
