заможних сялян Займаюсь Гандль, падрадамі, арендавала млини, карчми. ПраСћда, колькасць такіх сялян була нязначнай. У Мінскай губерні Сћ 30-40-я гади Сћ асабістай уласнасці мелі зямля не хворій 50 сялян.
До 40-м гадам працес разлаження феадальнай пригоннай гаспадаркі паглибіСћся, перарос у агульни кризіс феадальна-пригонніцкай сістеми. У білоруських губерніях кризіс праявіСћся Сћ паніженні Сћраджайнасці, памяншенні пагалоСћя живели, зніженні прибитку памешчицкіх маенткаСћ, Росція недоімак. Урад вимушани биСћ признаць факт цяжкага еканамічнага становішча білоруських губерняСћ, пра гета сведчиць уласнаручная припіска Мікалая І, якаючи була Зроблено ім на дакладзе білоруського генерал-губернатара: "У К амітет МіністраСћ з критим, каб усьо рр.. міністри прачиталі и пераканаліся, у якім страшним становішчи губерні знаходзяцца, што аднимі законнимі мерамі край НЕ толькі НЕ Сћзнімецца, альо и канчаткова прападзе; патребни екстранния и крутия заходи ".
Адним з паказчикаСћ нарастаючага кризісу існуючай сістеми биСћ сялянскі рух. У 1800 - 1839 рр.. у Беларусi зафіксавана (акрамч СћцекаСћ) 160 сялянскіх хваляванняСћ, якімі було ахоплено 147 маенткаСћ и вище названих 200 паселішчаСћ.37 виступленняСћ билі падаСћлени ваеннай сілай. У 1840-1860 рр.. адбилося (без уцекаСћ) 350 хваляванняСћ: 330 - Сћ маентках и 380 паселішчах. У 32 випадкі для іх спинення виклікаліся війська. Абсалютно большасць хваляванняСћ (416, або 81,6%) припадала на па панскія маенткі. Паглибленне антаганізму паміж сялянствам и памешчикамі було виклікана Сћзмацненнем пригонніцкага Сћціску, якое висловлюємо Сћ павяліченні памераСћ паншчини и чиншу, захопе сялянскіх надзелаСћ, гвалтоСћним перасяленні сялян на неСћрадлівия земли, пераводзе на вотчинния фабрікі, жорсткім абиходжанні з ІМІ пригоннікаСћ, аканомаСћ, арандатараСћ. Асаблівасцю Сацияльна супяречнасцей на Беларусі з'яСћлялася іх пераплятанне з нациянальна-релігійнай варожасцю паміж сялянамі и панамі.
Барацьба сялян супраць стрибне вялася Сћ різни формах: скаргі, "іскі аб вольнасці", адмова ад виканання павіннасцей, уцекі, супраціленне вотчиннай паліциі и війську. Пачасцiлiся випадкi забойства пригоннимi cваiх паноСћ i еканомаСћ маенткаСћ. У 1840 р. билi забiти памешчикi МагiлеСћскай губернi Римша, Солтан i памешчикi Вiцебскай губернi Радзевiч, Таргонскi i iнш. РаспаСћсюджанай Форман пратесту биСћ поиск на сялянамі "вільних зямель". Яни верилі, што есць месцев, дзе людзі живуць вільна. Таму часта сяляне гуртам накіроСћваліся на пошукі лепшай долі. У пачатку 40-х гадоСћ 1200 пригонних Беліцкага Павєтьє МагілеСћскай губерні пакінулі палі жилле и накіраваліся на пасяленне Сћ Херсонську, ЕкацяринаслаСћскую губерні и Бесарабію. Для вяртання іх на радзіму була паслана ваенная каманда. p> У канц 40-х гадоСћ сярод сялян Беларусі Широкий распаСћсюділіся чуткі, што рихтуецца адмена пригоннага права. У сувязі з гетим сяляне пачалі часцей уцякаць пекло памешчикаСћ. У 1847 каля 10 000 сялян Віцебскай губерні групамі па 200-300 Чалавек накіраваліся на будаСћніцтва МікалаеСћскай чигункі, спадзяючися, што адпрацаваСћши там 3 гади, яни будуць визвалени пекло пригоннай залежнасці.
Велика Частка хваляванняСћ у 1847-1848 рр.. була звязана з увядзеннем у гетих губерній iнвентароСћ. Абуренне сялян виклiкаСћ тієї факт, што замести чакаемай "волi" з `явiлiся iнвентари, якiя пацвярджалi захаванне пригоннiцтва. Мелi месца випадкi, калi виступленнi сялян билi звязана з прапагандистскай антиСћрадавай дзейнасцю ревалюцийна настроенай шляхти. Сялянскiя виступленнi сталi асаблiвай пагрозай у сувязi з активiзацияй польскага нациянальнага руху i барацьбой галiцийскiх сялян за палю Свабоду. Барацьба дзяржаСћних i памешчицкiх сялян за паляпшенне свойого становiшча примусiлi Сћрад змянiць сялянскую палiтику Сћ Беларусi и пайсці на адмену пригону.
Нови, капіталістични спосабами витворчасці фарміраваСћся Перш за Сћсе Сћ прамисловасці. У дареформеннай Беларусі асноСћнимі прадприемствамі билі мануфактури, гаспадарамі якіх билі памешчикі, што примушалі працаваць на мануфактурах пригонних сялян. Акрам таго, у Гарад и мястечках Мелася шмат різни дробових прадприемстваСћ и майстерняСћ, гаспадарамі якіх билі купці, мяшчане. Прамисловия виробок збиваліся Сћ асноСћним на мясцовим ринку.
Дакладних звестак пра колькасць витворчих прадприемстваСћ Беларусі Першай палового XIX ст. няма, бо колькасць іх пастаянна змянялася. Так таго ж, у склад прадприемстваСћ няредка пад назвав "фабрик" уключаліся саматужния майстерні з двума-трима рабочимі.
У гети годину з'яСћляюцца прадприемстви, заснавания на вольнай ПРАЦІ. На суконнай мануфактури Любамірскіх у мястечку ДуброСћна МагілеСћскай губерні Сћ 1814 було 261 вольнанаемни робітників, на суконнай мануфактури віцебскага мешчаніна Рубанека - 221. У 50-х гадах XIX ст. значная колькасць вольнанаемних працавала на Цукрове мануфактурах. Альо большасць вольнанаемних билі пригоннимі, якіх пани на кароткі термі...
