Праз два гади виходзіць яшче адна кніга - В«ПарегорияВ» Іллі МарахоСћскага. Альо ні з'едлівия розчини супраць В«ТренасаВ», ні полум'я інквізіциі, ні штрафи, ні турм НЕ змаглі вирваць з рук народу яго ідейную зброю. Кніга хадзіла па руках, перапісвалася, перадавалася з пакалення Сћ пакаленне як сами дарагі дар, як духоСћни запавет нашчадкам.
пасли аришту и зняволення Л. Карповіча Сматрицкі НЕ видаваСћ палемічних твораСћ амаль адзінаццаць гадоСћ. ПраСћда, каля 1615 ен напісаСћ з каталіцкіх пазіций трактат В«Аб зиходжанні Святога ДухаВ» сілагізмамі на польскай мове. Аднако гети твор виклікаСћ абуренне з боці архімандрита Карповіча, таму, як успамінаСћ Сматрицкі Сћ В«АпалогііВ», ен вимушани биСћ забиць гети твор. У гети ж годину Сматрицкі займаСћся педагагічнай дзейнасцю Сћ мястечку Вевіс недалека пекло Вільні, дзе викладаСћ В«свабоднияВ» навукі. У 1617 ен биСћ пастрижани Лявонціем Карповічам у манахі. Винікам педагагічнай дзейнасці Сматрицкага була надрукаваная Сћ 1618 (19) р. у Вевісе В«Граматікі Славенськ правилное синтагмаВ», якаючи абяссмерціла яго імя як видатнага вучонага НЕ толькі Сћ славянскіх краінах, альо и ва Сћсей Заходняй ЕСћропе. Треба сказаць, што Сћ канц XVI - Першай палового XVII ст. на териториі Беларусі и Украіни билі Широкий вядоми граматикі, видадзения львоСћскімі братчикамі Сћ 1591 В«АдельфотесВ» и В«Граматіка словенскаВ» (1596) Л. Зізанія, на якія Сћ пеСћнай Ступені апіраСћся Сматрицкі плиг стваренні палею фундаментальнай ПРАЦІ. Аднако як вучони еСћрапейскага СћзроСћню ен змог НЕ толькі Сћдасканаліць дасягнутае, альо и значний развіць многія палаженні, сістематизаваць І Великому дакладна акресліць граматичную терміналогію. Сматрицкі Сћпершиню Сћ гісториі славянскай мовазнаСћчай навукі даСћ поСћни курс граматикі, што В«Є відоме художество благо глаголити і писати сучаіцееВ» Сћ яе тагачасних асноСћних частко - арфаграфіі, етималогіі, сінтаксісе и прасодиі. Больш за два стагоддзі В«ГраматикаВ» Сматрицкага була самим аСћтаритетним падручнікам па славянскім мовазнаСћстве: яна двойчи (у 1648 и 1721 рр..) з некаторимі зменамі виходзіла Сћ Масквє. Менавіта гетую працю взяти Сматрицкага разам з В«АрифметикайВ» Магніцкага рускі вучони М.В. ЛаманосаСћ назваСћ В«вратаміВ» палею вучонасці. Висока ацаніСћ В«ГраматикуВ» сучаснік М. Сматрицкага харвацкі вучони Юрий Крижаніч (1617-1683), Які пеСћни годину знаходзіСћся Сћ Рускай дзяржаве. У Галандиі Капіевіч видаСћ витримкі з В«ГраматикіВ» Сматрицкага пад назвавши В«Руковеденіе в граматику під Слов'яно-РоссійскуюВ» (1706). Значний СћплиСћ В«ГраматикіВ» Сматрицкага можна адзначиць у граматиках Г.Ф. Лудольфа (1696), Ф. Максімовіча (1723), В. Ададурава (1731). У XVIII - Першай палового XIX ст. В«ГраматикаВ» Сматрицкага була Сћзорам для стварення сербскай, харвацкай, руминскай и балгарскай граматик.
У 1620 Іерусалімскі патриярх Феафан, праязджаючи праз Реч Паспалітую, аднавіСћ Вишейш праваслаСћную іерархію. ПраваслаСћним мітрапалітам биСћ Абрау ІоСћ Барецкі, а Сћ знак павагі да Талент и грамадскай дзейнасці Сматрицкага яму биСћ нададзени титул архіепіскапа Полацкага, епіскапа Віцебскага и МсціслаСћскага. У гетим жа Годзе Мялецій сказаСћ памінальнае слова плиг пахаванні заСћчасна памершага архімандрита, таленавітага пісьменніка и вядомага грамадскага дзеяча Лявонція Карповіча, якое неСћзабаве вийшла з друку пад титулам В«Казанье на чесний льох ... пана батька Леонтія Карповича В». НеСћзабаве Сматрицкі становіцца архімандритам віленскага СвятадухаСћскага праваслаСћнага монастир.
аднако правячия коли Речи Паспалітай НЕ маглі змірицца ні з фактамі існавання праваслаСћних брацтваСћ, ні тою больш з аднаСћленнем патриярхам Феафанам вишейшай праваслаСћнай іерархіі. У Даносили Караль з боці уніятаСћ и езуітаСћ Феафана називалі турецкім шпіенам, а пасвечаних ім архіепіскапаСћ, епіскапаСћ и самогу праваслаСћнага мітрапаліта Іова Барецкага - здраднікамі радзіми. У лютим 1621 уніяцкі мітрапаліт Іосіф Руцкі випрасіСћ у Караль універсал, у якім патрабавалася схапіць праваслаСћних уладик як самазванцаСћ и бунтаСћшчикоСћ; больш таго, 12 сакавіка 1621 Руцкі виклікаСћ на свій суд Сматрицкага. У такіх умів неабходна було Даць публічни адказ Караль и езуіцка-уніяцкаму лагеру. I такім адказам з'явіСћся надрукавани двойчи (у красавіку и червені 1621) у віленскім СвятадухаСћскім монастир твор Сматрицкага В«АпраСћданне невіноСћнасці В». На Першай виданні Руцкі адказаСћ В«Двайною віноюВ», альо Пакуль друкаваСћся уніяцкі адказ, з'явілася інше виданні В«АпраСћданняВ», таму Руцкі дапісаСћ В«ПридатакВ», а уніяти Скумін-Тишкевіч, Храптовіч, Тризна, Мялешка 7 верасня гетага ж року надрукавалі В«Ліст да манахаСћ віленскага СвятадухаСћскага монастир В». У канц 1621 Сматрицкі стварае В«Абарону невіноСћнасціВ», на якую уніяти адразу ж адказалі В«іспитом абарониВ». М. Сматрицкі 4 студзеня 1622 Видатний В«Збор з'едлівих лістоСћВ» з В«ДадаткамВ». Анастасій Сялява сваім В«АнтиеленхусамВ» завяршиСћ літаратурную п...
