лацкія Князі шмат разоСћ наведваліся Сћ Літву Сћ пошуках здабичи, за князямі прабіралася мірнае насельніцтва Сћ пошуках придатних зямель и сенажацяСћ. 3 іншого палового XII ст. адносіни паміж Літвой и Полацкай зямля змяніліся. Апошняя, як и іншия рускія земли, страціла палітичнае адзінства, розпавшись на княстви и Сћдзели пад кіраваннем нашчадкаСћ Ізяслава. Спадчиннае права на княжацкія прастоли тут амаль НЕ дзейнічала. Яни заменьваліся або плиг дапамозе сіли, або па дамоСћленасці з насельніцтвам. Князі часта пераманьвалі на свій бік літоСћцаСћ. Сябраваць з літоСћцамі полацкіх князеСћ примушала Нямецька пагроза. Сувязі з ІМІ СћмацоСћваліся шлюбамі. Так, князь Герцик Усевалад, што падпарадкоСћваСћся Полацку, биСћ зяцем літоСћскага князя БоСћгерда.
аднако з іншого палового XII ст. літоСћци Сталі з'яСћляцца на Полац-кай зямлі як няпрошания госці. Полацкія Князі, знясіления міжусобіцамі, ужо НЕ маглі абараняцца. Вось чаму аСћтар "Слова пра паходу Ігарави "тривожна глядз іць на будучиню палачан. "Дзвіна, - читаем у" Слові ", - болотом тече оним грозовим полочанам під клінком поганих ". Далею аСћтар "Слова" звяртаецца да полацкіх князеСћ: "Ярославі и ВСІ Внуці Всеславні. Вже понізіте стязи своі, вонзіте своі мечи вережени, уже бо вискочіте Із дедней слави ". Ен скардзіСћся: "Один тільки Ізяслав Василькович позвоніл було своими остримі мечамі про шоломи літовскіе, але покінути родними братьями, лежіт під красними щитами на кривавій траві, ізрублени літовскіми Мечам, упустивши перлову душу Із хороброго тіла через золоте намисто ".
Паводле сведчанняСћ сучаснікаСћ, у 20-я гади XIII ст. літоСћци шнирилі па Полацкай зямлі, як па Сћласнай. Ужо на пачатку 50-х гадоСћ XIII ст. на прастолах Полацкага княства з'яСћляюцца родния МіндоСћга: у Полацку - ТаСћцівіл, у Друцьк - Едзівіл, у Віцебску-Вікінт. Пасли смерці ТаСћцівіла Сћ Полацку сядзелі таксамо стаСћленікі літоСћскіх князеСћ: спачатку князь Канстанцін, пасаджани сапернікам ТаСћцівіла ^ Транятам, потим ІзяслаСћ, Які лічиСћ сябе "в хвиль Мойшеле-гове" (Войшалка). У канц 1263 абодва гетия Князі саступілі палі месца літоСћскаму князю Герденю. Паводле звестак Новагародскага летапісу, Гердень биСћ пасаджани Сћ Полацку Літвой ("тоді Лнтва посаднша свій князь у Полотьске ") у згодзе з полацкімі баярамі. 3 ІМІ биСћ укладати дагавор, адной з умоСћ якога було визваленне захоплення полацкіх Баяр. Гердень тримаСћся Сћ Полацку да 1267 Потим нейкі годину на полацкім и віцебскім прастолах сядзелі рускія Князі (напеСћна, скаристалі барацьбу за Сћладу Сћ Літве пасли смерці МіндоСћга). Аднако у канц XIII ст. на полацкім прастоле зноСћ з'явіСћся літоСћскі князь, імя якога невядома. Вядома толькі, што ен приняСћ каталіцтва и, що не маючий нашчадкаСћ, завяшчаСћ княства Рижскай архіепіскапіі.
Адсутнасць князя Сћ Полацку сприяла пранікненню Сћ горад нямецкіх рицараСћ и каталіцкіх місіянераСћ, што навязвалі палі віра-визнаненого. Абурания палачане звярнуліся Сћ Літву за дапамогай. Вялікі князь літоСћскі Віцень у 1307 вигнаСћ нямецкіх рицараСћ з Полацка и заняСћ горад. А паміж 1307 и 1309 гг. Віцень, каб легалізаваць палі праві на Полацкае княства, викупіСћ яго земли Сћ ордена, аб чим сведчиць дакумент, падпісани 19 червеня 1310 у Авіньене. Так Полацкая зямля канчаткова апинулася Сћ складзе ВКЛ. p> Мінскае княства було часткай Полацкай зямлі. Абставіни и дакладни годину яго падпарадкавання літоСћскім князям визначиць цяжка. Гета адбилося недзе з іншого палового XIII да Першай чверці-XIV ст. У Новагародскім летапісе Сћпамінаецца, што Сћ 1326 у ліку літоСћскіх паслоСћ у Новагародку знаходзіСћся і "велнкнй Меньскнй князь" - Васал Гедиміна.
Гістория Віцебскай зямлі Цесна звязана з Полацкім княствам. У 50-х гадах XIII ст. на віцебскім прастоле сядзеСћ князь ІзяслаСћ, Які залежаСћ пекло Войшалка. Березень 1263 Віцебск, як и Полацк, биСћ падпарад-кава літоСћскаму князю Герденю. Пасли забойства Герденя Сћ 80-х гадах ХШ ст. Віцебск залежаСћ пекло Смаленска. На пачатку XIV ст. у Віцебску княжиСћ ЯраслаСћ Васільевіч з роду смаленскіх князеСћ. У 1318 ен видаСћ палю дачку Мари за літоСћскага князя Альгерд Гедимінавіча, Які праз два гади пасли смерці Яраслава стаСћ віцебскім князем. 3 гетага годині Віцебскае княства Заставши Сћ складзе ВКЛ.
На Смаленскай зямлі літоСћци епізадична з'яСћляліся криху ранєй, чим у Полацкай и Віцебскай землях. У Смаленску, паводле звестак Васкрасенскага летапісу, ужо Сћ 1239 р. прастоле сядзеСћ літоСћскі князь. Аднако у хуткім годині ен биСћ вигнані Сћладзіміра-суздальскім киязем Яраславам Усеваладавічам. Наступний Спроба пранікнуць на Смаленскую зямля и замацавацца на їй була Зроблено літоСћскімі князямі каля 1248, калі МіндоСћг накіраваСћ ТаСћцівіла, Едзівіла и Вікінта "на Русь воювати ко Смоленська ". ЛітоСћскія Князі билі разбіти аб'яднанимі сіламі суздальскіх, цвярскіх, маскоСћскіх и інших князеСћ. Іх маенткі Сћ Літве захапіСћ МіндоСћг. Канчаткова Смаленская зямл...
